Merhaba sevgili 3. sınıf öğrencileri!

Bu ders notu, "Sözcük Türleri Ünite Değerlendirme Testi 1" sınavına hazırlanırken veya sınavdan sonra konuları tekrar ederken sana yardımcı olmak için hazırlandı. Bu testte genellikle adlar (isimler), sıfatlar (ön adlar), adıllar (zamirler) ve eylemler (fiiller) gibi temel sözcük türleri üzerinde durulmuştur. Şimdi bu konuları birlikte tekrar edelim!

1. Adlar (İsimler)

Adlar, canlı veya cansız varlıkları, duygu ve düşünceleri, kısacası her şeyi karşılayan sözcüklerdir. "Kim?" veya "Ne?" sorularına cevap verirler.

• Cins (Tür) Adları: Aynı türden olan varlıkları veya kavramları karşılayan adlardır. Genellikle küçük harfle başlarlar.
  • Örnekler: masa, kalem, kedi, çiçek, okul, ev, ağaç
• Özel Adlar: Tek olan, benzeri bulunmayan varlıkları karşılayan adlardır. İnsan isimleri, şehir isimleri, ülke isimleri, hayvanlara verilen özel isimler gibi. Özel adların ilk harfi her zaman büyük yazılır.
  • Örnekler: Ayşe, Türkiye, Ankara, Pamuk (kedi adı), Karabaş (köpek adı)
• Tekil Adlar: Bir tane varlığı anlatan adlardır. Sonlarına "-ler, -lar" çoğul ekini almamışlardır.
  • Örnekler: kitap, defter, çocuk, kuş
• Çoğul Adlar: Birden fazla varlığı anlatan adlardır. Sonlarına "-ler, -lar" çoğul ekini alırlar.
  • Örnekler: kitaplar, defterler, çocuklar, kuşlar
• Topluluk Adları: Tekil gibi görünseler de aslında birden fazla varlığı toplu olarak anlatan adlardır. Çoğul eki (-ler, -lar) almazlar ama anlamları çoğuldur.
  • Örnekler: ordu (askerler topluluğu), sürü (hayvanlar topluluğu), sınıf (öğrenciler topluluğu), demet (çiçekler topluluğu), aile (insanlar topluluğu)

⚠️ Dikkat: Topluluk adları, çoğul eki almadığı halde birden fazla varlığı ifade eder. "Ordular" kelimesi bir topluluk adı değil, "ordu" kelimesinin çoğul halidir.

2. Sıfatlar (Ön Adlar)

Sıfatlar, adlardan önce gelerek adları renk, durum, biçim, sayı gibi yönlerden niteleyen veya belirten sözcüklerdir. Adlara "Nasıl?", "Kaç?", "Hangi?" gibi sorular sorarak sıfatları bulabiliriz.

• Niteleme Sıfatları: Adların rengini, durumunu, biçimini (şeklini) anlatan sıfatlardır. Ada "Nasıl?" sorusunu sorduğumuzda cevap verirler.
  • Örnekler: kırmızı elma (nasıl elma?), güzel çiçek (nasıl çiçek?), yuvarlak masa (nasıl masa?), yaşlı teyze (nasıl teyze?), sevimli kedi (nasıl kedi?), küçük bisiklet (nasıl bisiklet?), sarı kalem (nasıl kalem?), düz yol (nasıl yol?)
• Belirtme Sıfatları: Adları sayı, işaret, soru veya belirsizlik yönünden belirten sıfatlardır.
  • Sayı Sıfatları: Adın sayısını belirtir. Ada "Kaç?" sorusunu sorduğumuzda cevap verirler.
    • Örnekler: iki kalem (kaç kalem?), bir bisiklet (kaç bisiklet?)

💡 İpucu: Bir sözcüğün sıfat olup olmadığını anlamak için, o sözcüğün hemen arkasına bir isim getirip anlamlı olup olmadığına bakabilirsin. Eğer anlamlı oluyorsa, o sözcük sıfattır.

⚠️ Dikkat: Sıfatlar tek başına kullanılmazlar, her zaman bir adın önünde yer alırlar ve o adı tamamlarlar.

3. Adıllar (Zamirler)

Adıllar, adların yerini tutan sözcüklerdir. Cümlede isim kullanmak yerine adıl kullanırız.

• Kişi Adılları: İnsan isimlerinin yerini tutan adıllardır.
  • Örnekler: ben, sen, o, biz, siz, onlar
  • "Kerem" yerine "O", "Nergis ve ben" yerine "Biz", "Öğrenciler" yerine "Onlar" kullanabiliriz.

💡 İpucu: Cümlede bir ismi çıkarıp yerine bir adıl koyabiliyorsan ve cümle hala anlamlı oluyorsa, o sözcük adıldır.

4. Eylemler (Fiiller)

Eylemler, iş, oluş, hareket veya durum bildiren sözcüklerdir. Cümlede yapılan işi, oluşu veya hareketi anlatırlar.

• Eylemler zaman ekleri alabilirler. (geliyor, gitti, okuyacak, uyudu, koştu)
• Genellikle cümlenin sonunda bulunurlar ama bazen cümlenin başında veya ortasında da olabilirler. Bu tür cümlelere "devrik cümle" denir.
  • Örnek: "Kim görmüş bizi?" (Eylem ortada)

💡 İpucu: Bir sözcüğün eylem olup olmadığını anlamak için sonuna "-mek, -mak" eklerini getirebilirsin. Eğer anlamlı oluyorsa o sözcük eylemdir.

• Örnekler: gelmek, okumak, gitmek, koşmak, uyumak

⚠️ Dikkat: Eylemler, isimler gibi bir varlığı veya kavramı değil, bir hareketi veya durumu anlatır. "Yağmur" bir isimken, "yağmak" bir eylemdir.

Genel İpuçları ve Tekrar

• Bir cümleyi okurken her sözcüğün ne anlama geldiğini ve ne işe yaradığını düşün.
• Sözcük türlerini bulurken kendine doğru soruları sormayı unutma:
  • "Kim?" veya "Ne?" soruları sana adı buldurur.
  • "Nasıl?", "Kaç?", "Hangi?" soruları sana sıfatı buldurur (unutma, sıfatlar adın önünde olur!).
  • "Ne yapıyor?", "Ne oldu?" soruları sana eylemi buldurur.
  • Bir ismin yerini tutan sözcükler ise adıldır.
• Bol bol kitap oku ve okuduğun cümlelerdeki sözcüklerin türlerini bulmaya çalış. Bu, konuyu daha iyi anlamana yardımcı olacaktır.

Başarılar dilerim!