Merhaba sevgili 5. sınıf öğrencileri!

Bu ders notu, noktalama işaretleri konusundaki bilgilerinizi pekiştirmek ve sınavlarda daha başarılı olmanızı sağlamak için hazırlandı. Noktalama işaretleri, yazdıklarımızın daha kolay anlaşılmasını sağlayan, cümlelere doğru anlamı ve duyguyu katan çok önemli yardımcılarımızdır. Bu notta, en sık kullanılan noktalama işaretlerinin görevlerini ve doğru kullanım yerlerini adım adım öğreneceğiz. Haydi başlayalım!

🎓 5. Sınıf Noktalama İşaretleri Test 1 - Ders Notu ve İpuçları

Bu test, Türkçe dersinde öğrendiğimiz temel noktalama işaretleri olan nokta, virgül, noktalı virgül, iki nokta, üç nokta, soru işareti, ünlem işareti, kesme işareti ve kısa çizginin farklı kullanım alanlarını kapsamaktadır. Bu notları dikkatlice okuyarak bilgilerinizi tazeleyebilirsiniz.

1. Nokta (.)

• Tamamlanmış cümlelerin sonuna konur.
• Sayıdan sonra sıra belirtmek için kullanılır (örneğin: 1., 2., 5.).
• Tarihlerin yazımında gün, ay ve yılı ayırmak için kullanılır (örneğin: 29.10.1923).
• Saat ile dakika arasına konur (örneğin: 09.15, 14.30).
• Dört ve dörtten çok rakamlı sayıları ayırmak için kullanılır (örneğin: 1.500, 12.345.678).
• Kısaltmaların sonuna konur (örneğin: Dr., Mah.).
• Maddeleri gösteren rakam veya harflerden sonra konur (örneğin: 1., A.).

💡 İpucu: Nokta, bir cümlenin bittiğini ve yeni bir cümlenin başladığını gösterir. Cümlenin sonuna geldiğinde duraklamamız gerektiğini hatırlatır.

2. Virgül (,)

• Eş görevli sözcükleri veya sözcük gruplarını ayırmak için kullanılır (örneğin: Kalem, defter ve silgi aldım.).
• Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır (örneğin: Geldi, oturdu, bekledi.).
• Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş özneyi belirtmek için kullanılır (örneğin: Ayşe, her zaman derslerine çok çalışan bir öğrenciydi.).
• Anlam karışıklığını gidermek için kullanılır (örneğin: İhtiyar, adama yardım etmek istiyordu. / İhtiyar adama yardım etmek istiyordu.).
• Alıntı sözlerden önce veya sonra kullanılır (örneğin: Dedi ki, "Yarın gelirim.").
• Hitaplardan sonra kullanılır (örneğin: Sevgili Arkadaşım,).
• Tekrarlanan sözcükler arasına konur (örneğin: Evim, evim, güzel evim.).

⚠️ Dikkat:

• Bağlaçlardan (ve, veya, ama, fakat, ancak, lakin, çünkü, ki, de, da) önce veya sonra virgül kullanılmaz.
• İkilemelerin arasına virgül konmaz (örneğin: koşa koşa, ağır ağır).
• Şart ekinden (-sa/-se) sonra virgül konmaz.

3. Noktalı Virgül (;)

• Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için kullanılır (örneğin: Erkek isimleri: Ali, Can; kız isimleri: Ayşe, Elif.).
• Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır (örneğin: At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.).

💡 İpucu: Noktalı virgül, virgülden daha güçlü bir ayırıcıdır. Genellikle cümle içinde zaten virgül kullanılmışsa ve daha büyük bir ayrım gerekiyorsa tercih edilir.

4. İki Nokta (:)

• Kendisiyle ilgili açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur (örneğin: Hayatta en hakiki mürşit ilimdir: Fen ve teknik...).
• Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konur (örneğin: Pazardan şunları aldım: elma, armut, muz.).
• Karşılıklı konuşmalarda konuşan kişinin adından sonra konur (örneğin: Hasan: Ne zaman gelirsin?).
• Matematikte bölme işareti olarak kullanılır (örneğin: 12:3).
• İnternet adreslerinde kullanılır (örneğin: http://tdk.org.tr).

⚠️ Dikkat: İki noktadan sonra gelen cümle büyük harfle başlar, örnekler ise özel isim değillerse küçük harfle başlayabilir.

5. Üç Nokta (...)

• Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur (örneğin: Uzunca bir yolculuktan sonra...).
• Benzer örneklerin devam ettiğini göstermek için kullanılır (örneğin: Orada her şey var: güneş, deniz, kum...).
• Alıntılarda atlanan yerleri belirtmek için kullanılır.
• Sözün bir yerde kesildiğini, devamının okuyucunun hayal gücüne bırakıldığını göstermek için kullanılır.

6. Soru İşareti (?)

• Soru anlamı taşıyan cümlelerin sonuna konur (örneğin: Nereye gidiyorsun?).
• Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan bilgileri belirtmek için parantez içinde kullanılır (örneğin: Yunus Emre (1240?-1320) gibi).

⚠️ Dikkat:

• Soru anlamı taşıyan "mı, mi, mu, mü" ekleri cümleye soru anlamı katıyorsa soru işareti kullanılır. Ancak bu ekler pekiştirme veya zaman anlamı katıyorsa soru işareti kullanılmaz.
• Dolaylı soru cümlelerinin sonuna soru işareti konmaz (örneğin: Bana ne zaman geleceğini sordu.).

7. Ünlem İşareti (!)

• Sevinç, acı, korku, şaşkınlık gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna konur (örneğin: Yaşasın! Ne güzel!).
• Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur (örneğin: Ey Türk gençliği!).
• Alay, küçümseme anlamı katmak için parantez içinde kullanılır (örneğin: Çok zeki (!) bir çocuktu.).

💡 İpucu: Ünlem işareti, cümlenin başına veya sonuna konabilir. Eğer ünlem sözcüğü cümlenin başındaysa, ünlemden sonra virgül konur ve cümle küçük harfle devam eder. Cümlenin sonunda ise ünlem işareti cümlenin sonuna gelir.

8. Kesme İşareti (')

• Özel adlara gelen çekim eklerini ayırmak için kullanılır (örneğin: Türkiye'nin, Ankara'ya, Ayşe'nin).
• Kısaltmalara gelen ekleri ayırmak için kullanılır (örneğin: TDK'nin, TBMM'ye).
• Sayıya gelen ekleri ayırmak için kullanılır (örneğin: 1923'te, 5'inci).
• Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için kullanılır (örneğin: 29 Ekim 1923'te).

⚠️ Dikkat: Özel adlara gelen yapım ekleri ve çokluk eki (-ler) kesme işaretiyle ayrılmaz (örneğin: Türkçe, Kayserili, Türkler). Bu eklerden sonra gelen diğer ekler de ayrılmaz (örneğin: Türkçenin, Kayserilinin).

9. Kısa Çizgi (-)

• Satır sonuna sığmayan kelimeleri hecelerine ayırmak için kullanılır (örneğin: öğ-ren-ci).
• Kelimeleri hecelerine ayırmak için kullanılır (örneğin: ba-şar-mak).
• Sayılar arasında "ile, ve, ila, ...-den ...-e" anlamlarını vermek için kullanılır (örneğin: 1990-2000 yılları, Türkçe-İngilizce Sözlük).
• Eklerin başına veya köklerin sonuna konur (örneğin: -den, -lık).

Sevgili öğrenciler, bu notları dikkatlice okuyarak ve bol bol alıştırma yaparak noktalama işaretleri konusunda uzmanlaşabilirsiniz. Unutmayın, doğru noktalama, yazdıklarınızın gücünü artırır ve sizi daha iyi bir yazar yapar!

Başarılar dilerim!