🎓 7. Sınıf Ek Fiil (Ek Eylem) Test 3 - Ders Notu ve İpuçları

Merhaba sevgili 7. sınıf öğrencileri! 👋 Bu ders notu, "Ek Fiil (Ek Eylem)" konusuyla ilgili bilgilerinizi pekiştirmeniz ve testlerde karşınıza çıkabilecek tüm soru tiplerine hazırlanmanız için özel olarak hazırlandı. Ek fiil, Türkçede cümlelerin anlamını ve yapısını değiştiren çok önemli bir konudur. Bu not sayesinde ek fiilin görevlerini, zamanlarını, cümleye kattığı anlamları ve sık yapılan hataları kolayca öğreneceksiniz. Haydi başlayalım! 🚀

1. Ek Fiil Nedir? 🤔

Ek fiil, aslında "imek" fiilidir. Tek başına bir anlamı yoktur ama cümle içinde iki önemli görevi üstlenir:

• İsim ve isim soylu sözcükleri yüklem yapar.
• Basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı yapar.

2. Ek Fiilin Görevleri 🎯

2.1. İsim ve İsim Soylu Sözcükleri Yüklem Yapmak 🌟

Ek fiil, isimlere veya isim soylu sözcüklere (zamir, sıfat, edat grubu vb.) gelerek onları cümlenin yüklemi haline getirir. Bu görevde dört farklı çekim eki alır:

• Hikaye Kipi (-idi): Görülen geçmiş zaman anlamı katar.
  Örnek: "O, çok çalışkandı." (çalışkan + idi)
  Örnek: "Dün hava sıcaktı." (sıcak + idi)
• Rivayet Kipi (-imiş): Duyulan geçmiş zaman veya başkasından duyma anlamı katar.
  Örnek: "Bu çocuk çok akıllıymış." (akıllı + imiş)
  Örnek: "Annem eskiden öğretmen miş." (öğretmen + imiş)
• Şart Kipi (-ise): Cümleye koşul (şart) anlamı katar. Genellikle yan cümleciklerde kullanılır.
  Örnek: "Hava güzelse dışarı çıkalım." (güzel + ise)
  Örnek: "Sen hazırsan yola çıkabiliriz." (hazır + isen)
• Geniş Zaman Kipi (-dir): Her zaman geçerli olan bir durumu, kesinliği veya olasılığı bildirir. Bu ek, genellikle düşebilir (gizli ek fiil).
  Örnek: "Bu, çok güzel bir kitaptır." (kitap + tır)
  Örnek: "O, şimdi evde dir." (evde + dir)
  Örnek: "En sevdiğim renk mavi." (mavi + dir - gizli)

⚠️ Dikkat: Geniş zaman ek fiili olan "-dir" eki, isim cümlelerinde sıkça düşer. Cümlede yüklem olan bir isim varsa ve ek fiil eki görünmüyorsa, orada gizli bir "-dir" eki olduğunu unutma!

2.2. Basit Zamanlı Fiilleri Birleşik Zamanlı Yapmak 🚀

Ek fiil, bir fiilin üzerine gelerek o fiili iki zamanlı yapar. Yani fiil önce kendi kip ekini alır, sonra ek fiil ekini alır. Böylece fiil birleşik zamanlı hale gelir.

• Hikaye Birleşik Zaman (-di): Fiil + Kip Eki + -idi
  Örnek: "Her gün kitap okurdu." (oku + -r (geniş zaman) + -idi)
  Örnek: "Dün filmi seyretmiştim." (seyret + -miş (duyulan geçmiş zaman) + -idi)
• Rivayet Birleşik Zaman (-miş): Fiil + Kip Eki + -imiş
  Örnek: "Çocukken çok oynarmış." (oyna + -r (geniş zaman) + -imiş)
  Örnek: "Sınavı kazanmak için çok çalışmalıymış." (çalış + -malı (gereklilik kipi) + -imiş)
• Şart Birleşik Zaman (-se): Fiil + Kip Eki + -ise
  Örnek: "Erken gelirse yetişiriz." (gel + -ir (geniş zaman) + -ise)
  Örnek: "Yağmur yağsaydı piknik yapamazdık." (yağ + -sa (şart kipi) + -idi)

💡 İpucu: Birleşik zamanlı fiillerde, fiil kökünden sonra iki tane kip eki art arda gelmiş gibi görünür. Bu, ek fiilin fiili birleşik zamanlı yaptığının en önemli işaretidir.

3. Ek Fiilin Cümleye Kattığı Anlamlar 🌈

Ek fiiller, cümleye farklı anlamlar katabilir. Özellikle -miş ve -dir ekleri bu konuda çeşitlilik gösterir:

• Koşul / Şart: (-ise ekiyle) "Yağmur yağarsa dışarı çıkamayız."
• Kesinlik: (-dir ekiyle) "Bu iş mutlaka bitecektir."
• İhtimal / Olasılık: (-dir ekiyle) "Şimdi evde dir." (Belki de dışarıdadır.)
• Başkasından Duyma / Rivayet: (-imiş ekiyle) "Öğretmenimiz çok hastaymış."
• Küçümseme / Sözde, Güya: (-imiş ekiyle) "O çalışıyormuş da dersleri kötüymüş." (Aslında çalışmadığını ima eder.)
• Pişmanlık: (-malıymış ekiyle) "Keşke daha çok okumalıymışım."
• Gerçekleşmemiş Beklenti: (-ecekti, -meliydi gibi eklerle) "Beni arayacaktı ama aramadı."
• Terk Edilmiş Alışkanlık: (Geniş zamanın hikayesi -erdi, -ardı) "Eskiden her sabah koşu yapardım."

4. Ek Fiilin Olumsuzu ve Soru Hali ❓

• Olumsuzluk: Ek fiilin olumsuzu "değil" edatıyla yapılır.
  Örnek: "Bu kalem kırmızıydı." (olumlu) → "Bu kalem kırmızı değildi." (olumsuz)
  Örnek: "O, çalışkan dır." (olumlu) → "O, çalışkan değildir." (olumsuz)
• Soru Hali: Ek fiilin soru hali "mi" soru edatıyla yapılır.
  Örnek: "Sen öğrenci misin?"
  Örnek: "Hava güzel miydi?"

5. Ek Fiil Olmayan Durumlar 🚫

Her fiil çekim eki alan sözcük ek fiil değildir. Aşağıdaki durumlara dikkat etmelisin:

• Basit Zamanlı Fiiller: Sadece bir kip eki almış fiiller ek fiil almamıştır.
  Örnek: "Gel-di." (Sadece görülen geçmiş zaman eki var.)
  Örnek: "Oku-yor." (Sadece şimdiki zaman eki var.)
• Fiilimsiler (Eylemsiler): Fiil kök veya gövdelerine gelerek onları isim, sıfat veya zarf yapan ekler ek fiil değildir.
  Örnek: "Koş-an çocuk." (-an sıfat-fiil eki)
  Örnek: "Gel-ince haber ver." (-ince zarf-fiil eki)
• Şart Kipi (-sa/-se) ile Ek Fiilin Şart Kipi (-ise) Ayrımı:
  Fiile gelen -sa/-se eki, basit zamanlı bir fiilin şart kipidir ve ek fiil değildir.
  Örnek: "Gel-se." (Basit zamanlı fiil)
  İsme gelen -ise eki ise ek fiilin şart kipidir.
  Örnek: "Hasta-y-sa." (Ek fiil)

💡 Genel İpuçları ve Kritik Noktalar:

• Bir cümlede birden fazla ek fiil bulunabilir. Özellikle uzun cümlelerde veya birden fazla yüklemi olan sıralı/bağlı cümlelerde dikkatli olmalısın.
• Ek fiil, genellikle cümlenin yükleminde bulunur. Yüklemi doğru tespit etmek, ek fiili bulmanın ilk adımıdır.
• İsim cümlelerinde yüklemi bulduktan sonra, o ismin hangi ek fiil ekiyle çekimlendiğini (gizli de olsa) düşünerek anlamını yorumla.
• Fiil cümlelerinde ise fiilin kaç kip eki aldığını kontrol et. İki kip eki varsa, orada birleşik zamanlı bir fiil ve dolayısıyla ek fiil vardır.
• "Değil" kelimesi, her zaman ek fiilin olumsuzluk edatıdır. Bu kelimeyi gördüğünde ek fiil olup olmadığını kontrol etmeyi unutma.

Umarım bu ders notu, ek fiil konusunu daha iyi anlamana yardımcı olur. Bol bol tekrar yapmayı ve soru çözmeyi unutma! Başarılar dilerim! 💪