🎓 7. Sınıf Ek Fiil (Ek Eylem) Test 2 - Ders Notu ve İpuçları

Merhaba sevgili 7. sınıf öğrencileri! 👋 Bu ders notu, "Ek Fiil (Ek Eylem)" konusunu pekiştirmeniz ve sınavlarda başarılı olmanız için özel olarak hazırlandı. Bu notta, ek fiilin ne olduğundan, görevlerinden, zamanlarından, cümleye kattığı anlamlara kadar tüm detayları bulacaksınız. Haydi başlayalım! 🚀

🎯 Özet: Ek Fiil Konusunun Ana Hatları

Bu test, ek fiilin iki temel görevini, farklı zamanlardaki çekimlerini, cümleye kattığı çeşitli anlamları ve ek fiili diğer eklerden ayırt etme becerisini ölçmektedir. Özellikle basit ve birleşik zamanlı fiiller arasındaki fark, isim soylu sözcükleri yüklem yapma ve ek fiilin geniş zamanının (-dir) özellikleri üzerinde durulmuştur.

💡 Ek Fiil (Ek Eylem) Nedir?

Türkçede "imek" fiili, tek başına bir anlam taşımayan, ancak cümle içinde farklı görevler üstlenen yardımcı bir fiildir. Bu fiile "ek fiil" veya "ek eylem" denir. Ek fiil, genellikle ekler halinde karşımıza çıkar ve iki temel görevi vardır:

• İsim ve İsim Soylu Sözcükleri Yüklem Yapmak: Ek fiil, isimlerin veya isim soylu sözcüklerin (sıfat, zamir, zarf vb.) cümle içinde yüklem olmasını sağlar.
• Basit Zamanlı Fiilleri Birleşik Zamanlı Fiil Yapmak: Tek bir zaman eki almış fiillere (basit zamanlı fiiller) gelerek, onlara ikinci bir zaman anlamı katar ve onları birleşik zamanlı fiil yapar.

📝 Ek Fiilin Zamanları ve Ekleri

Ek fiilin dört farklı zamanı vardır ve bu zamanlar hem isimlere hem de basit zamanlı fiillere eklenebilir:

1. ⏳ Ek Fiilin Görülen (Bilinen) Geçmiş Zamanı (Hikaye Kipi)

• Eki: -dı, -di, -du, -dü (ünlü uyumuna göre -tı, -ti, -tu, -tü olabilir). Aslı "idi" şeklindedir.
• İsimlere Geldiğinde: İsimleri geçmiş zamanda yüklem yapar.
• Örnek: "Dün hava sıcaktı." (sıcak idi)
• Örnek: "O, çok çalışkandı." (çalışkan idi)
• Fiillere Geldiğinde (Birleşik Zamanlı Fiil Yapar): Fiilin hikayesi adını alır.
• Şimdiki Zamanın Hikayesi: "Geliyordu" (geliyor idi)
• Geniş Zamanın Hikayesi: "Okurdu" (okur idi)
• Gelecek Zamanın Hikayesi: "Gidecekti" (gidecek idi)
• Duyulan Geçmiş Zamanın Hikayesi: "Gelmişti" (gelmiş idi)
• 💡 İpucu: Terk Edilmiş Alışkanlık Anlamı
  Geniş zamanın hikayesi (-r/-ar/-er + -dı/-di) cümleye "eskiden yapılan ama şimdi yapılmayan" bir alışkanlık anlamı katabilir.
  Örnek: "Küçükken her yaz köye giderdik." (Şimdi gitmiyoruz.)

2. 🗣️ Ek Fiilin Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zamanı (Rivayet Kipi)

• Eki: -mış, -miş, -muş, -müş. Aslı "imiş" şeklindedir.
• İsimlere Geldiğinde: İsimleri duyulan geçmiş zamanda yüklem yapar.
• Örnek: "Babam gençliğinde çok yakışıklıymış." (yakışıklı imiş)
• Örnek: "Bu hikaye çok ilginçmiş." (ilginç imiş)
• Fiillere Geldiğinde (Birleşik Zamanlı Fiil Yapar): Fiilin rivayeti adını alır.
• Şimdiki Zamanın Rivayeti: "Geliyormuş" (geliyor imiş)
• Geniş Zamanın Rivayeti: "Okurmuş" (okur imiş)
• Gelecek Zamanın Rivayeti: "Gidecekmiş" (gidecek imiş)
• Duyulan Geçmiş Zamanın Rivayeti: "Gelmişmiş" (gelmiş imiş)
• 💡 İpucu: Başkasından Duyma ve Küçümseme Anlamı
  Ek fiilin duyulan geçmiş zamanı (-mış/-miş) cümleye "başkasından öğrenme" veya "küçümseme, alay etme" anlamları katabilir.
  Örnek (Başkasından Duyma): "Yeni bir işe başlamışmış."
  Örnek (Küçümseme): "Beş kilometreyi on dakikada koşmuşmuş." (İnanmıyorum, küçümsüyorum.)

3. ❓ Ek Fiilin Şart Kipi

• Eki: -sa, -se. Aslı "ise" şeklindedir.
• İsimlere Geldiğinde: İsimleri şart anlamıyla yüklem yapar.
• Örnek: "Hava güzelse, dışarı çıkalım." (güzel ise)
• Örnek: "Sen öğrenciysen, ders çalışmalısın." (öğrenci isen)
• Fiillere Geldiğinde (Birleşik Zamanlı Fiil Yapar): Fiilin şartı adını alır.
• Geniş Zamanın Şartı: "Okursa" (okur ise)
• Gelecek Zamanın Şartı: "Gidecekse" (gidecek ise)
• 💡 İpucu: Gerçekleşmemiş Niyet
  Şart kipinin rivayeti (-se + -miş) cümleye "gerçekleşmemiş niyet" anlamı katabilir.
  Örnek: "Keşke o da gelseymiş." (Gelmesini istiyordum ama gelmedi.)

4. ☀️ Ek Fiilin Geniş Zamanı

• Eki: -dır, -dir, -dur, -dür (ünlü uyumuna göre -tır, -tir, -tur, -tür olabilir). Aslı "idir" şeklindedir.
• İsimlere Geldiğinde: İsimleri her zaman geçerli olan bir durumu, kesinliği veya olasılığı belirterek yüklem yapar.
• Örnek: "Bu, çok önemli bir konudur." (kesinlik)
• Örnek: "O, şu an evde değildir." (olasılık/tahmin)
• Fiillere Geldiğinde: Fiillere olasılık veya kesinlik anlamı katar.
• Örnek: "Gelmiş olmalıdır." (gelmiş olmalı+dır - olasılık)
• Örnek: "Şu an ders çalışıyor olabilir." (çalışıyor ol+abilir - olasılık)
• ⚠️ Dikkat: -dir Ekinin Düşmesi
  Ek fiilin geniş zamanı, özellikle isimlere geldiğinde 1. ve 2. tekil/çoğul şahıslarda ve 3. tekil şahısta sıkça düşebilir. Cümlede gizli bir "-dir" olduğunu anlamak önemlidir.
  Örnek: "Ben bir öğrenciyim." (öğrenci+y+im - aslında "öğrenciyimdir" ama -dir düşmüş.)
  Örnek: "Elif Naz, çok çalışkan bir öğrenci." (öğrenci+dir - -dir eki düşmüş.)

❌ Ek Fiilin Olumsuzu

Ek fiilin olumsuzu, "değil" sözcüğü ile yapılır. "Değil" sözcüğüne ek fiil ekleri getirilir.

• Örnek: "O, hasta değildi." (hasta idi değil)
• Örnek: "Bu, doğru değilmiş." (doğru imiş değil)
• Örnek: "Eğer