Çatışmalarda ABD ve SSCB’nin Rolü

Yumuşama Dönemi’nde, Doğu ve Batı Blokları arasında yaşanan gerginlikler silahlı çatışmaya varmadan sonlandırıldı. Bununla birlikte Asya, Afrika ve Kuzey Amerika ülkelerinde yer yer savaşlar ve iç çatışmalar yaşandı.

1960’lı yılların başlarında bloklar arasındaki ilişkilerde yumuşama başlamışsa da SSCB ile ABD; Küba, Keşmir, Filistin, Afganistan ve Vietnam gibi ikinci devletler üzerinden mücadeleyi sürdürmüşlerdir. Bu bölgelerde çatışan taraflardan birine destek olarak hem nüfuz alanlarını oluşturmaya hem de kendi sistemlerini yaymaya çalışmışlardır.

Küba Buhranı

Küba’da yönetimi ele geçiren Fidel Kastro’nun ABD şirketlerine getirdiği kısıtlamaların ekonomisini olumsuz yönde etkilemesi üzerine ABD, Küba’da muhalifleri destekleyerek Fidel Kastro’yu devirmek istedi. Kastronun da SSCB ile gizli bir antlaşma yaparak ülkeye Sovyet füzeleri yerleştirilmesine izin vermesi Küba Buhranı‘na neden oldu. ABD, ülkenin yarısından fazlasını vurabilecek özellikteki bu füzelere şiddetle karşı çıktı. Sonunda SSCB, Türkiye’deki ABD’ye ait Jüpiter füzelerinin sökülmesi karşılığında bu füzeleri geri çekmeyi kabul etti.

Küba Buhranı,

• Dünya barışının büyük tehdit altında olduğunu açıkça ortaya koydu. Silahsızlanma görüşmelerinin başlamasında etkili oldu. ABD’nin, haber vermeden Türkiye’deki Jüpiter füzelerini sökmeyi kabul etmesi ABD’ye güveni sarstı.

Keşmir Sorunu

1947’de Pakistan ve Hindistan İngiltere’den ayrılarak bağımsızlıklarını ilan ettiler. Keşmir halkının çoğunluğu Müslüman olduğundan Pakistan’a katılma eğilimi gösterdi. Ancak eyaleti yöneten Hindu prensinin Hindistan’a katılmaya karar vermesi halkın tepkisine yol açtı. Bu durum Pakistan ile Hindistan arasında günümüze kadar devam eden, bazen de savaşa dönüşen gerginliklere neden oldu.

Vietnam Savaşı (1965 – 1973)

Vietnam Savaşı’nın en önemli nedeni, ABD’nin komünizmin yayılmasını önlemek istemesidir. Kuzey Vietnamlıların, ABD savaş gemisine ateş açmasına karşılık ABD’nin 1965’te Kuzey Vietnam’a resmen savaş ilanı ile başlayan savaş 1973’te Paris Antlaşması ile sona ermiştir. Kuzey Vietnam birlikleri 1975’te Güney Vietnam’ın başkenti Saygon’a girmiş, 1976’da iki Vietnam birleşmiştir. Savaşın en şiddetli döneminde askere çağrılan ünlü boksör Muhammed Ali, “Vietkonglar (Kuzey Vietnamlılar) bana hiçbir kötülük yapmadılar ki onlarla savaşayım.” diyerek savaş karşıtı tutum sergilemiştir. Bu nedenle dünya şampiyonluğu elinden alınmış, boks lisansı iptal edilmiş ve hapis cezasına çarptırılmıştır.

Vietnam Savaşı uzun ve kanlı bir savaş olmuştur. Kuzey ve Güney’de toplam dört milyona yakın sivil ile bir milyondan fazla asker ölmüştür. Savaş özellikle televizyonun yaygınlaşması sayesinde an be an tüm dünyada izlenmiştir. Savaşta yaşanan acılar Amerikan halkında savaş karşıtı bir kamuoyu oluşmasını sağlamıştır. Özellikle üniversitelerde savaş karşıtı protestolar artmıştır. Bu durum ABD’nin Vietnam Savaşı’nı sonlandırmasında etkili olmuştur.

Vietnam Savaşı’nın Sonuçları

• Savaşı SSCB, Çin, Kuzey Kore ve Kuzey Vietnam’ın oluşturduğu blok kazandı.
• Çin – Sovyet ilişkileri iyileşmek yerine daha da bozuldu. Bu da yumuşama sürecini hızlandırdı.
• ABD’nin Vietnam’ı bölme planı başarısız oldu. Kuzey Vietnam ile Güney Vietnam 1975 yılında birleşti.

Sovyet – Afgan Savaşı

1978’de Afganistan’da, SSCB yanlısı partilerin yönetimi ele geçirmesi ile ülke genelinde ayaklanmalar başladı. Ayaklanmaları bastıramayan hükümetin yardım istemesi üzerine Sovyet ordusu, 1979’da Afganistan’ı fiilen işgal etti. Afganistan’ın Sovyet kontrolüne girmesi, SSCB’nin, Hint Okyanusu’na ve İran üzerinden de Basra Körfezi’ne çıkmasına imkân vermekteydi. Bu durum, Batılı ülkeleri olduğu kadar, İran, Çin ve Pakistan’ı da tehdit ediyordu. Afganistan işgali önce Çin ve Pakistan tarafından BM’ye taşındı. ABD ise SSCB ile yaptığı SALT-II Antlaşması’nı onaylamadı ve Afgan mücahitlerine yardıma başladı. Ayrıca 70’e yakın ülke ile birlikte 1980 Moskova Olimpiyatları’na da katılmadı.

1988’de Afganistan, Pakistan, ABD ve SSCB arasında yapılan görüşmeler sonunda Cenevre Antlaşması imzalandı. Antlaşmadan sonra zaten zor durumda olan Sovyet askerleri Afganistan’dan çekildi. Sovyet ordusunun Afganistan’dan çekilmesi ile “mücahit” gruplar birleşerek bir hükûmet kurdular. Ancak bu gelişmelere rağmen Afganistan’da birlik ve istikrar sağlanamadı.