Yerleşmeyi Sınırlandıran Faktörler 9.Sınıf Coğrafya
Türkiye’de Yerleşmelerin Dağılışını Etkileyen Faktörler
Türkiye’de yerleşmelerin dağılışı üzerinde iklim, yer şekilleri, toprak verimliliği ve su kaynakları gibi faktörler etkili olmaktadır. İklim elemanlarından özellikle sıcaklık ve yağış yerleşmenin dağılışını etkiler. Türkiye’de Erzurum-Kars ve Ardahan platolarında sıcaklık değerlerinin çok düşük, Güneydoğu Anadolu’da ise sıcaklık değerlerinin yüksek olması yerleşmeleri sınırlandırmaktadır. Ancak iklimin daha ılıman olduğu kıyı bölgelerinde yerleşmeler yoğunlaşmış durumdadır.
Anadolu’da ilk yerleşmeler su kaynaklarının yakınına kurulmuştur. Fırat ve Dicle nehirlerinin vadileriyle Göller Yöresi ilk yerleşmelerin ortaya çıktığı alanlardır. Türkiye’de su problemi yaşanan alanlarda yerleşmeler seyrekleşmektedir. Yağış azlığına bağlı olarak Tuz Gölü çevresi, buharlaşma ve kuraklığın şiddetli olmasına bağlı olarak Güneydoğu Anadolu’nun güneyi, karstik yapıya bağlı olarak Teke ve Taşeli platolarında su sorunu yaşadığı için yerleşmeler seyrekleşmiştir.
Dağlık alanlar ulaşım ve ekonomik faaliyetleri sınırlandırdığı için yerleşmelerin az olduğu alanlardır. Menteşe Yöresi, Biga ve Yıldız dağları gibi alanlarda iklim koşulları uygun olduğu halde engebeli yapı yerleşmelerin seyrek olmasına neden olmuştur. Ayrıca Kuzey Anadolu Dağları, Toros Dağları ile Doğu Anadolu’nun dağlık alanları da yükselti ve engebeye bağlı olarak yerleşmelerin seyrek olduğu alanlardır. Bu
dağlık kütlelerde bakı etkisiyle yerleşmeler güney yamaçlarda daha fazladır.
Adana, Samsun, Manisa, Aydın, Bursa gibi verimli tarım alanlarının olduğu yerlerde yerleşmeler yoğunlaşmıştır. Küçük ve orta büyüklükteki şehir yerleşmelerinin çoğu tarıma bağlı olarak gelişmiştir. Ancak verimsiz yada çorak toprakların görüldüğü Tuz Gölü çevresi ile toprak örtüsünün ince olduğu Teke ve Taşeli platolarında yerleşmeler seyrekleşmiştir. Kapadokya gibi verimli volkanik toprakların bulunduğu alanlarda da yerleşmeler yoğunlaşır.
Yeraltı kaynakları bakımdan zengin olan Batman, Zonguldak, Yatağan, Bandırma ve Keban alanlarda önemli kentler kurulmuş ve gelişmişlerdir.
Yerleşmeyi Etkileyen Sınırlandıran Doğal ve Beşeri Faktörler nelerdir maddeler halinde
Tarım Şehirleri: Tarımın yoğun olarak yaşandığı ilk yerleşim yerleridir.
Ticaret Şehirleri: Üretimin artması sonucunda ihtiyaç fazlası ürünlerin takas yoluyla satılmasıyla ortaya çıkmıştır.
Liman Şehirleri: İnsanların deniz aşırı ülkeleri tanımak ve bu ülkelere ulaşmak istemesi sonucu ortaya çıkmıştır.
İdari Şehirler: Nüfusun artmasıyla küçük ve büyük devletler ortaya çıkar ve idari merkezler oluşur.
Dini Şehirler: Din olgusuyla peygamberlerin yaşadığı ve dince kabul edilen kentlerdir.
Maden Şehirleri: Maden kaynakları bakımından zengin olan yerlerdir. Sanayi şehirlerini de oluşturur.
Turizm Şehirleri: Yoğun bir şekilde çalışmaya başlayan insanların dinlenmek ve eğlenmek isteğiyle turizm kentleri oluşmuştur.
Teknoloji Kentleri: Bilgi, İletişim ve teknolojideki hızlı değişim bilimsel çalışmaların yapıldığı kentleri ortaya çıkarmıştır. Bu kentlere teknokent veya bilişim kentleri de denir.
Dünya'nın her yeri yerleşmeye uygun değildir. Olumsuz doğa koşulları insanların yerleşmelerine sınır getirir.
Buzullarla Kaplı Alanlar (Kutup bölgeleri)
Çöl Bölgeleri
Dağlık ve Yüksek Alanlar
Okyanuslar ve Denizler
Ormanlar ve Bataklıklar
Su Yüzeyleri: Yerleşmeyi sınırlandıran önemli bir faktör olmakla birlikte bazı kıyılarda denizlerin doldurulmasıyla yerleşim alanları elde edilir.
Yüksek ve Engebeli Araziler: Yükseldikçe sıcaklıklar azalır, tarım ve ulaşım zorlaşır. (Himalayalar, kayalık, and ...)
Kuraklık: Çöl bölgeleri bu nedenle az nüfusludur. (Sahra, lahari ve Gobi gibi ...)
Gür Ormanlar: Tarım ve ulaşım zorlaşır. (Ekvatoral bölge, Amazon ve Kongo Havzaları)
Sanayi ve Teknoloji: Sanayi ile birlikte gelişen teknolojidir.
Günümüzde yerleşme alanlarının dağılışını belirleyen en önemli faktörlerden biri de sanayi ve teknolojidir.
Örneğin: La Paz kenti, Ekvatoral bölgede ve çok yüksekte olmasına rağmen buraya insanlar yerleşmiş ve zamanla Bolivya'nın başkenti olmuştur. Yerleşme alanlarının sona erdiği en yüksek seviyeye yerleşme üst sınırı denir. Yerleşme üst sınırının en yüksek oduğu yer yüksek sıcaklık ve nem oranından dolayı Ekvatordur. Ust Nera, Rusya Federasyonunda - 60°C - 70°C sıcaklıkların yaşandığı kent olmasına rağmen burada doğalgaz yataklarının bulunması insanların yerleşmesine neden olmuştur.
çok güzel olmuş ellerinize sağlık