Türkiye’de İlk Yerleşmeler

Türkiye toprakları, yeryüzünde ilk yerleşmelerin kurulduğu alanlardandır. Tarih boyunca ülkemizin topraklarında bir çok uygarlık ve çeşitli devletler kurulup gelişmiştir.

Ülkemizdeki ilk yerleşmelere ait izler günümüzden 20.000 yıl öncesine aittir. Paleolitik dönemde (Eski Taş Çağı) ülkemizdeki çeşitli mağaralarda avcı ve toplayıcı insanlar yaşamıştır. Bu yerleşmelerin buluntularına başta İstanbul’daki Yarımburgaz ve Antalya’daki Karain mağaraları olmak üzere birçok mağarada rastlanmıştır.

Not: Höyük, tarih boyunca, deprem, savaş, yangın gibi afetler sonucunda kalıntılarının üst üste birikmesi sonucunda meydana gelen tepelik alandır.

Neolitik dönemde (Yeni Taş Çağı) Türkiye topraklarında yerleşmelerin günümüzden 10.000 yıl önce yaygınlaşmaya başladığı anlaşılmaktadır. Neolitik dönemde insanlar yerleşik hayata geçmişler, tarıma uygun, geniş alanlarda ilk köyleri kurmuşlar, tarım yapmayı öğrenmişler, hayvanları evcilleştirip hayvancılık yapmaya başlamışlar, seramik eşyalar yapmışlardır. Bu dönemden kalan yerleşme kalıntılarına höyük adı verilmektedir. Türkiye’deki höyüklerin en önemlileri Konya’da Çatalhöyük, Burdur’da Hacılar höyüğü, Yozgat’ta Alişar höyüğüdür.

Maden devrinde ve İlk Çağ’da insanları yöneten idari sınıf ortaya çıkmış, idari sınıfın yaşadığı köyler gelişerek, farklı özellikler kazanmış ve ilk kentler ortaya çıkmıştır. Bu dönemde Anadolu’da kurulmuş ilk kentlerin günümüze kadar ulaşabilmiş kalıntılarına ören adı verilmektedir. Türkiye’deki önemli örenlere Aksaray’da Ağaçören, Konya’da Akören, Balıkesir’de Ören örnek verilebilir.

Not: Ören, tarih öncesi uygarlıkların yaşadığı günümüze kadar ulaşan, kendine has kültürel, sanatsal ve tarihi özellikleri olan günümüzdeki dinlence yerleri.

İlk Çağ’da Türkiye topraklarında Hititler, Frigyalılar, Lidyalılar, İyonyalılar, Urartular uygarlık kurmuşlardır. Bu uygarlıkların yerleşmelerine ait kalıntıların izleri günümüze kadar ulaşmıştır. Çorum’da Hititler’in başkenti Hattuşaş, Roma ve Yunan uygarlıklarından kalma liman kentleri olan İzmir’deki Efes ve Aydın’daki Milet kentleri önemli İlk Çağ kentlerinin kalıntılarıdır.

Orta Çağ’da Anadolu’da Bizans egemenliği kurulmuştur. Bu dönemde Anadolu’daki tarım ve ticaret kentleri gelişimini sürdürmüştür.

Malazgirt Savaşı’ndan sonra 11. yüzyıldan itibaren Anadolu’da Türk uygarlığı gelişmeye başlamıştır. Anadolu’nun bütün yerleşim alanları Türk kültürüne ait eserlerle donatılmıştır.

Türkiye’deki İlk Yerleşmelere Örnekler

Göbeklitepe: Şanlıurfa’nın güneydoğusunda bulunan Göbeklitepe’nin tarihi günümüzden 12.000 yıl öncesine dayanır. Etrafında herhangi bir yerleşim olmayan Göbeklitepe, ibadet yeridir. Göbeklitepe, tarihinin insan eli ile yapılmış en eski tapınağı olarak kabul edilir.

Çatalhöyük: Konya’nın Çumra ilçesindedir. MÖ. 5500 yıllarından günümüze gelen bir yerleşmedir. İlk yerleşme, ilk ev mimarisi ve ilk kutsal yapılara ait özgün buluntuları ile insanlık tarihine ışık tutan bir merkezdir.

Alacahöyük: Çorum’un Alaca ilçesindedir. MÖ. 4000 yılından günümüze kadar kesintisiz yerleşmelere sahne olan bir höyüktür. Kral mezarları, heykeller, savaş aletleri, seramik kaplar, altın, gümüş ve bakırdan yapılmış çeşitli eşyalar bulunmuştur.