Pençik – Devşirme Sistemi ve Yeniçeriler

Pençik ve Devşirme Sistemleri

Pençik Sistemi

1. Murat Dönemi’nde uygulanan bu sistemde savaşlarda esir alınan Hristiyan çocuklardan beşte biri devlet hizmetine alınmıştır.

Devşirme Sistemi

Ankara Savaşı’ndan sonra fetihlerin durması ve iç karışıklıklar nedeniyle devletin asker ile yönetici ihtiyacını karşılamak amacıyla Çelebi Mehmet Dönemi’nde uygulamaya konulan devşirme sistemi II. Murat Dönemi’nde kanun hâline getirilmiştir. Devşirme sistemi Osmanlı sınırları içinde her Hristiyan aileden bir çocuğun devlet hizmetine alınmasıdır. Devşirme sistemi, ilk zamanlarda devletin Avrupa’daki topraklarında uygulansa da ihtiyaca göre Orta Anadolu ve Kafkasya’dan da devşirme alınmıştır.

Devşirme Sisteminin Amaçları

Merkezi otoriteyi güçlü tutmak, padişahın mutlak otoritesini korumak, herhangi bir kişi veya grubun imtiyaz kazanarak güçlü bir sınıf hâline gelmesini engellemek, devlete sadakatle bağlı asker ve yöneticiler yetiştirmek, uç beylerine ve tımarlı sipahilere karşı denge unsuru oluşturmak, gayrimüslimlerin devlete olan bağlılıklarını arttırmayı amaçlamıştır.

Devşirme Kanunu

* Özellikle 9 – 14 yaş aralığında olan çocuklar tercih edilmiştir.

* Padişah veya yeniçeri ağasının ihtiyaç belirtmesi hâlinde padişahın fermanı ile devşirme yapılmıştır.

* Devşirilen her çocuğun doğum tarihi, köyü, kazası, sancağı, baba ve ana adı eşgal defterlerine yazılmıştır.

« Evliler ve Müslümanlar devşirilmemiştir.

« Annesi babası olmayan çocuklar, çoban çocukları, kel, köse ya da doğuştan sünnetli olan çocuklar, aşırı uzun ya da kısa boylu çocuklar devşirilmemiştir.

Kapıkulu Ocakları

1. Murat Dönemi’nde askeri zaferlerle elde edilen esirlerin sayısının çoğalması ve fetih hareketlerinin devamlılığı açısından devamlı silah altında bulunmayan yaya ve müsellemlerin yetersiz kalması nedeniyle pençik sistemine dayanan Kapıkulu Ocakları kurulmuştur. Kapıkulu Ocakları üç ayda bir ulufe, her padişah değişikliğinde ise cülus bahşişi almıştır. Kapıkulu Ocakları piyade ve süvariler olmak üzere iki sınıftan oluşmuştur.

Kapıkulu Piyadeleri

Acemioğlanlar Ocağı: 1. Murat Dönemi’nde Gelibolu’da kurulan bu ocakta askerlikle ilgili temel eğitim verilmiş ve yeniçeriler başta olmak üzere diğer ocaklara asker yetiştirilmiştir. Acemioğlanlar Ocağı’na gelen devşirmeler eğitimlerinin dışında nalbantlık, berberlik, saraçlık, fırıncılık, odunculuk, kasaplık gibi sanatları öğrenmiş, saray, câmi, çeşme, köprü, medrese, hastahane inşaatlarında ve gemilerin kalafat işlerinde de çalıştırılmışlardır. Acemi Ocağı’nda dini, ilmi ve askeri eğitimden geçirilen devşirmeler, Kapuya Çıkma veya Bedergâh adıyla Yeniçeri Ocağı’na alınmışlardır.

Yeniçeri Ocağı: Kışlada yatıp kalkan düzenli askeri eğitim alan yeniçeriler padişah ile sarayı korumak, İstanbul’un güvenliğini sağlamak ve önemli sınır boylarındaki kaleleri savunmak gibi görevleri yerine getirmişlerdir. Osmanlı Devleti’nde padişahlar yeniçeriler sayesinde uç beylerinin nüfuz ve otoritesini dengelemiştir.

Cebeci Ocağı: Merkez ordusunun kullandığı ok, yay, kılıç ve kalkan gibi silahların bakım, onarım ve imalatını yapan askeri teknik sınıftır.

Humbaracı Ocağı: Havan topu ve humbara adı verilen el bombalarını imal eden ve kullanan askeri teknik sınıftır.

Lağımcı Ocağı: Kale kuşatmalarında tüneller (lağım) kazıp, fitil döşeyerek kale surlarının çökmesini sağlayan sınıftır.

Topçu Ocağı: Top dökmek, kullanmak ve muhafaza etmekle görevli olan askeri sınıftır.

Bostancılar: Saray, kasır ve köşklerin korunmasından sorumlu olan Bostancılar aynı zamanda limanlarda asayişi sağlayan sınıftır.

Kapıkulu Süvarileri

Sipahiler ve Silahtarlar: Savaş esnasında padişahı ve padişah çadırını korumuşlardır.

Garipler (Sağ – Sol): Savaş esnasında hazine ve ordunun ağırlıklarını korumuşlardır.

Ulufeciler (Sağ – Sol): Savaş esnasında saltanat sancaklarını korumuşlardır.