Yazım Kuralları

Yön Bildiren Sözcüklerin Yazımı

Yön bildiren sözcükler genel anlamda kullanıldığı zaman küçük harfle başlar: Biraz batıya biraz da doğuya doğru yürüdük.

Yön bildiren sözcükler, “ülke, bölge, medeniyet, düşünce, hayat tarzı, o yönde yaşayan insanlar” anlamında kullanılırsa büyük harfle başlar: Bize karşı Batı, çok yanlı davranıyor.

Yön adları özel addan önce gelirse büyük harfle başlar: Batı Anadolu, Kuzeydoğu Anadolu, Güney Marmara, Kuzey Afrika…

Yön adları özel addan sonra gelirse küçük harfle başlar: İstanbul’un batısı, Elazığ’ın güneydoğusu, Antalya’nın kuzeyi…

Ara yönler bitişik yazılır: kuzeydoğu, güneybatı, kuzeybatı, güneybatı.

• Büyük Harflerin Kullanımı
• De’nin Yazımı-Yazılışı
• Ki’nin Yazılışı
• Mi’nin Yazımı
• Sayıların Yazımı
• Tarihleri – Ay ve Gün Adlarının Yazımı
• Pekiştirmelerin ve İkilemlerin Yazımı
• Birleşik Sözcüklerin Yazımı
• Kısaltmaların ve Deyimlerin Yazımı
• Ses Olaylarıyla İlgili Yazım Yanlışları
• İsim-Fiillerin (Mastarların) Yazımı
• Alıntı Kelimelerin Yazılışı
• Şey, Baş, Ara, Söz, Bir, Her, Ana, Ev, Yüzyıl, Pek ve En Sözcüklerinin Yazımı

İkilemelerin Yazımı

İkilemeler ayrı yazılır. İkilemeyi oluşturan sözcüklerin arasına virgül (,) konmaz.

• Ülke sorunlarını el ele verip çözmeye çalıştılar.
• Bazı gazeteciler yalan yanlış bilgilerle halkı yanıltıyor.
• Yolculukta midem alt üst oldu sanki.
• Annem ıvır zıvır eşyaları toplamamızı istedi.
• Onu görünce kalbim küt küt atıyor.

İkilemeler bir varlığa ad olduğunda bitişik yazılır:

• Gömleğindeki çıtçıtları bir günde kopardı.
• Halılar eskiden gırgırla temizlenirdi.

Hece Yapısı ve Satır Sonu Yazımı

Batı kökenli kelimeler, Türkçenin hece yapısına göre hecelere ayrılır:

Örnek:

band-rol, kont-rol, port-re, prog-ram, sant-ral, sürp-riz

Bir sözcük satır sonunda bütünüyle yazılamıyorsa sözcüğün yazılabilen heceleri yazılıp sonuna kısa çizgi eklenir. Satıra sığmayan heceler sonraki satırın başına yazılır:

• Eğitim sistemimiz önümüzdeki yıl yeni bir müfredat uygulamaya baş-
  layacak.

Satır sonuna sığmayan birleşik sözcük tek bir sözcük olarak hecelenir. Birleşik sözcüğü oluşturan sözcükler ayrı ayrı hecelenemez.

• Altmış ayını dolduran çocuklar bu yıl ilk-
  öğretime merhaba diyecek. (yanlış)
• Altmış ayını dolduran çocuklar bu yıl il-
  köğretime merhaba diyecek (doğru)

Bir sözcüğü ayırmada satır sonunda ve satır başında tek harf bırakılmaz:

• Yazın serinlemek için karpuz, kışın vitamin i-
  çin portakal yeriz. (yanlış)
• Yazın serinlemek için karpuz, kışın vitamin için
  portakal yeriz. (doğru)

Satır sonunda biten özel adlardan sonra kesme işareti konulduktan sonra kısa çizgi (-) konmaz:

• Okulun gezi kulübü Kütahya’daki Frigya Vadisi’-
  ne gezi düzenletecekmiş. (yanlış)
• Okulun gezi kulübü Kütahya’daki Frigya Vadisi’
  ne gezi düzenletecekmiş. (dogru)

Ek Eylemin Yazımı

Bitişik de yazılabilir, ayrı da yazılabilir.

Kardeşi iki haftadır yatıyormuş.

Son yazdığı roman akıcı idi.

Not: Ek fiil genellikle düşer ve kendinden önceki sözcüğe bitişik yazılır. Ünlü ile biten sözcüklere eklendiğinde başındaki “i” ünlüsü “y” ye dönüşür:

• hasta idi —> hastaydı, ince idi > inceydi, gördü idi —> gördüydü.

Ünvanların ve Lakapların Yazımı

Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, sanlar, unvanlar, takma isimler, meslek ve rütbe adları büyük harfle başlar: Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Selami Efendi, Dila Hanım, Mareşal Fevzi Çakmak, Fatih Sultan Mehmet, Genç Osman, Deli İbrahim…

Özel adla kullanılmayan unvanlar (sanlar) özel adın yerini tutuyorsa büyük, tutmuyorsa küçük harfle başlar.

— Bugün, Başbakan şehrimize geliyor
— Türkiye’de başbakan olmak kolay değildir.

Akrabalık bildiren sözcükler büyük harfle başlamaz: Fatma ablam, Ayşe teyze, Hayriye ninemiz, Mehmet amcam, Ali eniştemiz, Fahriye abla.

Akrabalık bildiren sözcükler özel isimden önce gelirse lakap yerine kullanıldığı için büyük harfle başlar: Nene Hatun, Baba Gündüz, Dayı Kemal, Hala Sultan.

Bazı tarihî ve efsanevi kişiliklerde akrabalık bildiren sözcük sonda olduğu hâlde unvan değeri kazandığından ve özel isme dâhil olduğundan büyük harfle başlar: Susuz Dede, Adile Hala, Gülsüm Bacı, Sultan Ana.

Gökbilim Kavramlarının Yazımı

Bütün yıldız ve gezegen adları, coğrafya veya astronomi (gökbilim) terimi olarak kullanıldıklarında büyük harfle başlar.

— Okulda Güneş tutulması deneyi yaptık.
— Ay, Dünya’nın etrafını bir günde dolaşır.

Yıldız ve gezegen adları, coğrafya veya astronomi (gökbilim) terimi olarak kullanılmazsa küçük harfle başlar.

Kızın ay gibi parlak bir yüzü vardı.
Sen benim güneşim olsan yeter.
Ancak bir dünya olabilirim
Sen benim güneşimken
Birazdan bir ay doğar
Yüzün dönüşür venüse
Camdan içeriye güneş girdi

Örnek; Türkçede özel ada bağlı saygı kelimeleri, sanlar, takma adlar büyük
harfle başlar.

Bu kurala göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı
vardır?

A) Dün sokakta komşumuz doktor Ali Yüksel Bey’i gördüm
B) Öğretmen Ayşe Hanım doktora gidecekmiş.
C) Sınıfımızdaki iki Ali’den büyük olanı iyi bir sporcudur.
D) Ali Bey beni kardeşi Orhan’la tanıştırdı.
E) Amcamın teğmen olan küçük oğlu Ahmet sınıfın en çalışkanıymış.

Çözüm; A seçeneğindeki “doktor Ali Yüksel Bey” sözündeki “doktor” sözcüğü özel isme bağlı olduğu için büyük harfle başlamalıdır.