5. sınıf Sosyal Bilgiler dersinin “Yaşayan Demokrasimiz” ünitesi, demokrasinin temel niteliklerini, etkin vatandaş olmanın gerekliliklerini ve temel haklarımız ile sorumluluklarımızı ele alır. Ayrıca, toplum içinde karşılaştığımız sorunların çözümünde hangi kurumların görev aldığını öğrenerek demokratik toplum yapısını kavramamıza yardımcı olur. Bu ünite, öğrencilerin demokrasi bilincini geliştirerek, topluma katılım süreçlerine daha aktif bir şekilde dahil olmalarını amaçlar.

4. Ünite: Yaşayan Demokrasimiz Testleri 5. Sınıf Sosyal Bilgiler (Yeni Müfredat)

• Demokrasi ve Cumhuriyetin Temel Nitelikleri
• Etkin Vatandaşın Özellikleri
• Temel Haklarımız ve Sorumluluklarımız
• Sorunlarımızın Çözümünde Kurumlar

Konu Özeti:

Bu ünitede, demokrasi ve cumhuriyetin temel nitelikleri, etkin vatandaşın özellikleri, temel haklarımız ve sorumluluklarımız ve sorunlarımızın çözümünde kurumlar gibi önemli başlıkları inceleyeceğiz. Bu konular, vatandaş olarak toplumda nasıl bir rol oynadığımızı ve haklarımızı anlamamızı sağlayacak.

1. Demokrasi ve Cumhuriyetin Temel Nitelikleri

Demokrasi, halkın egemen olduğu, halkın kendi kendini yönetme hakkına sahip olduğu bir yönetim biçimidir. Bu yönetim biçiminde, halk temsilcilerini seçerek devletin yönetimine katılır. Cumhuriyet, halkın temsilcileri aracılığıyla devlet yönetimine katıldığı bir yönetim şeklidir. Cumhuriyetin temelinde demokrasi ilkeleri yatar.

Demokrasi ve Cumhuriyetin Temel Özellikleri:

• Egemenlik Milletindir: Halk, seçimler aracılığıyla egemenlik hakkını kullanır.
• Seçme ve Seçilme Hakkı: Her birey, belirli bir yaşa geldikten sonra yöneticileri seçme ve yönetici olma hakkına sahiptir.
• Eşitlik: Demokrasi, bütün vatandaşların yasa önünde eşit olduğu bir sistemdir. Herkesin aynı haklara sahip olması demokrasinin vazgeçilmez ilkelerindendir.
• Hukukun Üstünlüğü: Yasalara herkesin uyması ve yasaların herkese eşit uygulanması demektir. Hiçbir kişi ya da kurum yasalardan üstün değildir.
• Çoğulculuk: Farklı görüşlerin ve düşüncelerin bir arada var olabileceği bir sistemdir. Herkesin fikir özgürlüğü bulunmaktadır.

2. Etkin Vatandaşın Özellikleri

Etkin vatandaş, toplumsal sorunları fark eden, bu sorunlara çözüm üreten ve demokrasinin işleyişine katkıda bulunan kişidir. Etkin vatandaş olmak, sadece haklarımızı bilmekle kalmayıp, sorumluluklarımızı da yerine getirmek anlamına gelir.

Etkin Vatandaşın Temel Özellikleri:

• Haklarını Bilen ve Kullanan: Etkin bir vatandaş, anayasal haklarını bilir ve bu hakları kullanarak toplumsal katılım sağlar.
• Sorumluluklarını Yerine Getiren: Sadece haklarını bilmekle kalmaz, aynı zamanda toplumun işleyişi için gerekli olan görevlerini ve sorumluluklarını yerine getirir. Örneğin, vergi ödemek, kurallara uymak.
• Çevresine Duyarlı: Etkin bir vatandaş, çevresinde olup biten olaylara karşı duyarlıdır. Toplumsal sorunlara çözüm önerileri sunar ve gerektiğinde yardımlaşmaya katılır.
• Seçimlere Katılan: Demokratik sürece katılarak, seçimlerde oy kullanır ve yöneticilerin belirlenmesine katkıda bulunur.
• Hoşgörülü ve Saygılı: Farklı düşünce ve inançlara karşı saygı gösterir, toplumsal barışın sürdürülmesine katkıda bulunur.

3. Temel Haklarımız ve Sorumluluklarımız

Her vatandaşın anayasayla güvence altına alınmış bazı temel hakları ve bu haklarla birlikte gelen sorumlulukları vardır. Haklarımız ve sorumluluklarımız, toplumun düzenli ve adil bir şekilde işleyebilmesi için büyük önem taşır.

Temel Haklarımız:

• Yaşama Hakkı: Her bireyin en temel hakkıdır. Hiç kimse bu haktan mahrum bırakılamaz.
• Eğitim Hakkı: Her bireyin eğitim alması en temel haklardan biridir. Bu hak, bireylerin geleceğini şekillendirmesine olanak tanır.
• Sağlık Hakkı: Her bireyin sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkı vardır.
• Düşünce ve İfade Özgürlüğü: Bireylerin düşüncelerini özgürce ifade edebilmesi, demokrasinin en önemli unsurlarından biridir.
• Özel Hayatın Gizliliği: Bireylerin özel yaşamlarına kimse karışamaz ve bireylerin bu hakkı güvence altına alınmıştır.

Sorumluluklarımız:

• Yasalara Uymak: Her bireyin yasalara uyması, toplumun düzenli bir şekilde işlemesi için zorunludur.
• Vergi Ödemek: Toplumun ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için devletin gelir kaynaklarına ihtiyaç vardır ve vatandaşlar da gelirlerine göre vergi öderler.
• Oy Kullanmak: Seçme hakkı olan bireylerin oy kullanması, demokratik yönetimlerin işleyişi için büyük önem taşır.
• Çevreyi Koruma: Doğal çevremizin korunması ve temiz tutulması bireylerin sorumluluklarındandır.

4. Sorunlarımızın Çözümünde Kurumlar

Toplumda ortaya çıkan sorunların çözümünde bazı devlet ve sivil toplum kurumları görev alır. Bu kurumlar, vatandaşların ihtiyaçlarını karşılamak, haklarını korumak ve toplumsal düzeni sağlamak için faaliyet gösterir.

Sorun Çözen Kurumlar:

• Belediyeler: Yerel yönetim birimleri olup, şehirdeki altyapı hizmetleri, çevre düzenlemesi, ulaşım gibi konularda sorumluluk sahibidir.
• Adalet Kurumları: Mahkemeler ve savcılıklar, vatandaşlar arasındaki hukuki anlaşmazlıkları çözer. Ayrıca suçların yargılanması ve adaletin sağlanmasında önemli rol oynar.
• Emniyet ve Jandarma: Toplumun güvenliğini sağlamakla yükümlüdürler. Kamu düzenini korur ve suçları önlerler.
• Sivil Toplum Kuruluşları (STK): Belli bir alanda topluma katkı sunmak isteyen bireyler ve gruplar tarafından kurulan kuruluşlardır. Sosyal yardımlaşma, çevre koruma, insan hakları gibi konularda faaliyet gösterirler.
• Eğitim Kurumları: Okullar ve üniversiteler, toplumun eğitilmesi ve bilgiyle donatılması için önemli bir rol üstlenir. Eğitimin her bireyin hakkı olduğu bilinciyle çalışırlar.