YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU (1889-1974)

Hikâye, anı, mensur şiir, makale, deneme, tiyatro, roman türlerinde eser vermiştir.

Romancılık yönüyle ön plana çıkmış bir yazardır.

Önce Fecriati’de yer almış, kısa bir süre sonra Yahya Kemal ile birlikte Nev-Yunanilik (neoklasisizm) akımına yönelmiş, sonra Milli Edebiyat anlayışını benimsemiş, asıl eserlerini ise Cumhuriyet Döneminde vermiştir.

Sanat yaşamı, genel olarak ikiye ayrılır:

a) Birinci dönemde “Fecriati’de yer alan sanatçı “sanat, sanat içindir” anlayışını benimsemiştir. Bireyi her şeyin üstünde görmüş, bireyin özgürlüğünü savunmuştur. “Bir Serencam” adlı hikâye kitabı Fecriati döneminin ürünüdür.

b) İkinci dönemde “sanat, toplum içindir” anlayışını benimsemiştir. “Milli Savaş Hikâyeleri” ve “Rahat” adlı hikâye kitapları ve romanları ikinci dönemin ürünüdür.

Hikâyelerinde, Maupassant tarzını benimsemiş, savaş temalı kimi hikâyelerinde ise Fransız yazar A. Daudet’i izlemiştir.

Eserlerinde, güçlü bir gözleme dayanan realizm vardır. Karakterleri yansıtmada başarılıdır.

Eserlerini realist yöntemle yazsa da eserlerinde kişiliğini pek gizlememiş, Tanzimat romancıları gibi doğrudan okuyucuya seslenmiştir.

Türk edebiyatına roman düşüncesini getirmiştir.

Yakup Kadri, 19. yüzyıl Fransız realist ve natüralistlerinin yolunda, aynı anlayış ve aynı teknikle eser vermiştir.

Romanlarındaki başlıca tema, Türk toplumunun yaşam tarzı ve sorunlarıdır.

Romanlarında Türkiye’nin Tanzimat Dönemi’nden Cumhuriyet sonrasına kadar geçirdiği siyasal ve toplumsal evrelerini, birbirini tamamlayan bir roman zinciri içinde tasvir etmiştir.

Romanları, 20. yüzyıl Fransız edebiyatında görülen “nehir (ırmak) roman” özelliği taşır. Cumhuriyet Devri’ni bir bütün olarak (1952’ye kadar) ele almıştır.

Onun romanlarından Türk toplumundaki sosyal ve siyasal değişmeleri görmek mümkündür.

Yakup Kadri, çöküş döneminin romancısıdır. Realist ve natüralist yazarların yöntemine uyarak romanlarında toplumun bozulan, çöken yanlarını ele almıştır.

Eserlerinin çoğu bir çöküşün hikâyesidir. Bir Sürgün romanında Abdülhamit devrinin, Kiralık Konak romanında üç kuşak çevresinde Meşrutiyet devrinin, Hüküm Gecesi romanında yine aynı devrin, Nur Baba romanında Bektaşi tekkesinin, Sodom ve Gomore romanında Mütareke devrinin İstanbul’unun, Yaban romanında Anadolu köylüsünün bozukluğu ve çöküntüsü gösterilmiştir.

Eserleri

– Roman: Kiralık Konak, Nur Baba, Hüküm Gecesi, Sodom ve Gomore, Yaban, Ankara, Bir Sürgün, Panorama I, Panorama ll, Hep O Şarkı

– Hikâye: Bir Serencam, Rahmet, Milli Savaş Hikâyeleri

– Mensur Şiir: Erenlerin Bağından, Okun Ucundan

– Oyun: Nirvana, Veda, Sağanak, Mağara

– Anı: Zoraki Diplomat (Elçilik anıları), Anamın Kitabı (Çocukluk anıları), Vatan Yolunda (Kurtuluş Savaşı anıları), Politikada 45 Yıl (Siyasi anıları), Gençlik ve Edebiyat Hatıraları

– Monografi: Ahmet Haşim, Atatürk

– Makale: İzmir’den Bursa’ya (Halide Edip, Falih Rıfkı Atay ve Mehmet Asım Us ile birlikte), Kadınlık ve Kadınlarımız, Seçme Yazılar, Ergenekon (iki cilt), Alp Dağları’ndan ve Miss Chalfrin’in Albümünden