XVII. YÜZYILDA DEĞİŞEN SİYASİ REKABET

Sınır ihlalleri ve vergiler nedeniyle 1593 yılında başlayan Osmanlı-Avusturya Savaşları 1606 yılında Zitvatorok Antlaşması’nın imzalanmasıyla sona ermiştir. Osmanlı Devleti bu savaşlarda Avusturya’ya üstünlük sağlamıştır.

Ancak imzalanan Zitvatorok Antlaşması. askeri zaferi gölgede bırakacak diplomatik bir başarısızlık şeklinde tarihe geçmiştir. Bu durumun nedeni olarak Anadolu’da ortaya çıkan Celali Ayaklanmaları ve İran ile yapılan savaşlar gösterilmektedir.

Zitvatorok Antlaşmasının tarihi önemi “Avusturya Arşidükü bundan böyle Osmanlı Padişahına eşit sayılacak ve kendisine “Cesar” (imparator) denilecekti.” maddesine dayanmaktadır. Bu maddeyle Osmanlı Devleti karşı taraftaki devletle eşitlik esası üzerine ilk defa bir antlaşma imzalamıştır. Osmanlı Devleti Zitvatorok Antlaşması’na kadar olan sürede imzaladığı bütün antlaşmalarda kendi isteklerini dikte yoluyla karşı tarafa kabul ettirmiştir. Zitvatorok Antlaşması ile beraber bundan böyle Osmanlı Devleti Avrupa diplomasisinde mütekabiliyet (karşılıklılık ve eşitlik) esasını kabul etmiştir. Zitvatorok Antlaşması ile diplomasideki Osmanlı üstünlüğü yerini eşitliğe bırakmıştır.

Bu dönemde Osmanlı Devleti’nin doğu siyasetini İran ile olan ilişkiler belirlemektedir. İran’la yaşanan anlaşmazlıkların temelinde sınır anlaşmazlıkları ve mezhep çatışması (Şii—Sünni) bulunmaktadır.

İran’la yapılan; 1603—1612 yılları arasındaki savaşlar 1612 Nasuh Paşa Antlaşması ile 1614—1618 yılları arasındaki savaşlar 1618 Serav Antlaşması ile 1635-1639 yılları arasındaki savaşlar ise 1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması ile sona ermiştir.

Savaşlar nedeniyle sınırlar devamlı değişmiş, bu durum taraflar arasında çatışmanın uzamasına neden olmuştur. 1639 Kasr—ı Şirin Antlaşması’yla XVII. zyıI Osmanlı-İran savaşları sona ermiştir. Kasr—ı Şirin Antlaşması’nın önemi günümüz Türkiye-İran sınırını büyük ölçüde belirlemiş olmasıdır. Bu antlaşma ile Zağros Dağları iki taraf arasında sınır kabul edilmiştir. Bu sınırlar XVIII. yüzyılda zaman zaman ihlal edilse de sonuçta eski sınırlara geri dönülmüştür.

II. Viyana Kuşatması’nda Osmanlı ordusunun bozguna uğramasını fırsata dönüştürmek isteyen Papa XI. innocentius (İnosentiyus). Osmanlıların Avrupa’dan sökülüp atılması gerektiğini ileri sürerek Kutsal İttifak’ın (Lehistan-Venedik-Avusturya-Rusya-Malta) kurulmasını sağlamıştır. Bu beş devletin saldırıya geçmesiyle 1683—1699 Kutsal İttifak Savaşları yaşanmıştır. Bu savaşlar sırasında Osmanlı Devleti’nin yanında (0 dönemde Osmanlı Devleti’ne bağlı olan) Kırım Hanlığı. Boğdan Prensliği, Eflak Prensliği. Erdel Prensliği, Macaristan Krallığı yer almıştır. Savaşlar Osmanlı Devleti’nin yenilgisi ile sonuçlanmış ve 1699 Karlofça Antlaşması imzalanmıştır. Rusya ile de 1700 İstanbul Antlaşması imzalanmıştır.