VAHHABİLİK

Muhammed bin Abdülvehhab’in (1703 – 1787 ) düşünceleri çevresinde oluşan dini, siyasi hareket. Harekete Vehhabilik adi karşıtlarınca yakıştırıldı. Vehhabilik bir inanç hareketi olarak başlamakla birlikte, kısa zamanda siyasi bir nitelik kazandı. Arap yarımadasında etkinlik kurarak devlet durumuna geldi. Günümüzde, Suudi Arabistan’ın resmi mezhebidir.

İnançları

Vehhabiliğin din anlayışı Kur’an ve Sünnetin dışında emir ve yasak tanımamak, İslam Peygamberi’nin döneminde bulunmayan şeyleri ve tevessülü terk ederek Allah’ı birlemek gerekir.

Herhangi bir hüküm koyucu tanımak, Allah’tan başkasından yardım dilemek, Peygamber için bile olsa, Allah dışındaki bir varlık için kurban kesmek, adakta bulunmak kişiyi küfre düşürür, can ve mal dokunulmazlığını ortadan kaldırır.

Bu anlayışın getirdiği önemli sonuçlar vardır. Bunlardan birisi, Peygamberden şefaat talebinde bulunulamayacağıdır. Şefaat, Allah’a özel bir haktır. Bu nedenle Peygamberden doğrudan şefaat talep etmek, onu Allah’a ortak tutmaktır. Nitekim müşrikler de Allah’ı kabul ettikleri halde, melekleri, putları şefaatçi kabul ettikleri için müşrik olmuşlardır. Şefaat inancı gibi yaygın olan tevessül inancı da şirktir. Tevessül inancı, daha çok mutasavvıflar arasında yaygındır. Birtakım şeyhlerin, velilerin hem hayatlarında hem de öldükten sonra tasarruf sahibi olduklarına inanılmakta, onların himmetleri dilenmekte ve aracı kılınmaktadırlar. Bu da açık bir şirktir. Çünkü günahın yaratmada, yönetmede, tasarruf etmede, işleri düzenleme ve belirlemede ortağı yoktur.

Vehhabiliğin en önemli özelliklerinden birisi de bid’adlar karşısındaki tutumudur. İbn Abdülvehhab’a göre Kur’an ve Sünnet’te olmayan her şey bidattir. Bir bidat çıkaran melundur ve çıkardığı şey reddedilmelidir. Bid’adların çoğu insanları şirke düşürmektedir. Bunların başında mezarlar, türbeler ve bunların ziyaretleri gelir.

Mezarlarda yapılan ibadetler şirktir. Sevap umarak Peygamberin kabrini ziyaret bile şirke neden olabilir. Şirke neden olmamaları için, mezar ziyaretleri, türbe yapımı kesin olarak yasaklanmalıdır.

Ölülere niyaz, tevessül, falcılara, müneccimlere inanmak, Peygamber’in anisini yüceltmek, hırka-i şerif, sakal-i şerif ziyaretleri yapmak, Allah’tan başkasına ibadet etmek, şirk koşmaktır. Mevlid toplantıları düzenlemek, bu toplantılarda mevlit okumak, sünnet ya da nafile namazlar kılmak yasaklanmalıdır.

Göz değmemesi için nazar boncuğu takmak, muska takınmak, ağaç, tas vb. şeyleri kutsal saymak, bir hastalık ya da beladan kurtulmak, güzel görünmek vb. için boncuk, ip gibi şeyler takınmak, sihir, büyü, yıldız falı gibi şeylere inanmaz, iyi kişilere, velilere tazimde bulunmak, onlara dua etmek, onlardan yardim dilemek gibi şeyler de tamamıyla şirke neden olan bid’adlardandır.

Riya için namaz kılmak, sofuluk etmek, iyi insan gibi görünerek çıkar sağlamak da şirktir. Cami ve mescitlerin süslenmesi, minare yapılması da terk edilmesi gereken bid’adlardır.

Vehhabilik hareketinin Osmanlılar için önemli bir sorun durumuna gelmesi üzerine II. Mahmut, Mısır Valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşayı sorunu çözmekle görevlendirdi. Mehmet Ali Pasa, oğlu İbrahim Paşa komutasındaki orduyla Mekke, Medine ve Taif’i Vehhabilerin elinden kurtardı 1812. Daha sonra bizzat Emir Abdülaziz’in üzerine yürüdü Vehhabiler ağır bir yenilgiye uğradı. İbrahim paşa, Abdülaziz’in yerine geçen oğlu Abdullah ve çocuklarını esir ederek İstanbul’a gönderdi. Bunların İstanbul’da asılarak öldürülmeler 1819) ile Vehhabilik hareketinin önüne geçildi.