Tarih; geçmişteki her türlü olay (vaka) ve olguyu (vakıa) belirli prensipler içerisinde inceler.
Tarihsel Olay (Vaka): İnsanlığın etkileyen siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik alanlarda kısa sürede meydana gelen gelişmelerdir. Hicret, Kresy Savaşı, Fransız İhtilali gibi olayların başlangıç ve bitiş süreleri bellidir. Yer ve zamanı belirtir. Tarihi olay tektir ve tekrarlanamaz.
- Kısa sürelidir.
- Somut bilgiler içerir.
- Yer ve zaman bildirir.
- Başlangıç ve bitişleri bellidir.
Örnek:
- Malazgirt Savaşı
- Talas Savaşı
- Fransız İhtilali
- Hicret
Tarihsel Olgu (Vakıa): İnsanlığı etkileyen olayların ortaya çıkardığı sonuçlara göre uzun sürede meydana gelen değişimlerdir. Olgular genel, soyut ve süreklidir. Belirli bir yerde zaman gerektirmez. (Anadolu’nun Türkleşmesi, Avrupa’da İslamiyet’in yaygınlaşması gibi.)
- Uzun süreli değişmedir.
- Geneldir.
- Tekrar edebilir.
- Soyuttur.
Örnek:
- Anadolu’nun Türkleşmeye başlaması
- Türklerin İslamiyete girişi
- Milliyetçilik akımının yayılması
- İslamiyetin yayılması
Tarih bilimci İbn Haldun tarih bilimine farklı bir bakış açısı kazandırarak yöntemi ön plana çıkarmıştır. Ona göre sosyal olay ve olgular bireyin dışında oluşur ve onları sebep-sonuç ilişkisi içerisinde incelemek gerekir.
İbn Haldun, eserinde olgu ve olaylar arasındaki ilişkileri açıklayarak bazı genel yasalara ulaşır. Ona göre tarihsel olayların kaynağı insan doğasıdır. Doğadaki olgular arasındaki sebepsel bağlantının benzeri, toplumsal olgular arasında da görülür. Hem doğadaki olaylar hem toplumsal olgular, birtakım genel yasalardan oluşur.
