Ünsüz Benzeşmesi

Sert ünsüzle (ç, f, h, k, s, ş, t) biten bir sözcüğe “c, d, g” ile başlayan eklerden biri getirildiğinde ekin başındaki “c, d, g“ ünsüzleri sertleşerek “ç, t, k” ye dönüşür. Buna “ünsüz benzeşmesi“ denir.

Örnek: Kitap — da —> Kitapta, Unut — gan —> Unutkan

sokak—da —> sokak—ta

• Bu örnekte “k” sert ünsüzü ile biten sözcüğe “d” ünsüzü ile başlayan bir ek getirilmiş, “d” sesi “t” ye dönmüştür.

diş—den —> diş—ten

• Bu örnekte ş sert ünsüzü ile biten sözcüğe ”d” ünsüzü ile başlayan bir ek getirilmiş, “d” sesi “t” ye dönmüştür.

Sayılara getirilen ekler de benzeşme kuralına uyar.

• 1923’te / 5’ten

Kısaltmalara getirilen ekler de kısaltmanın okunuşuna göre benzeşme kuralına uyar.

Örnek: BOTAŞ’tan

Çözümlü Örnek Sorular ve Cümleler:

Soru 1:

Aşağıdaki kelimelerden hangisinde ünsüz benzeşmesi (sertleşmesi) olmuştur?

A) Ağaçta
B) Kalemler
C) Kitapçı
D) Çocuk

Cevap: A) Ağaçta

Açıklama: “Ağaç” kelimesine “-ta” eki geldiğinde ünsüz benzeşmesiyle “ağaçta” şeklinde yazılır. “Ç” sert ünsüzü, ekin ilk ünsüzünü de sertleştirir.

Örnek cümle: Ağaçta güzel kuşlar vardı. (Ünsüz benzeşmesi)

Soru 2:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz benzeşmesi (sertleşmesi) vardır?

A) Öğrenciler ders çalışıyor.
B) Babam bize hediye aldı.
C) Kitapta ilginç bilgiler var.
D) Arabada anahtarını unuttu.

Cevap: C) Kitapta ilginç bilgiler var.

Açıklama: “Kitap” kelimesine “-da” ekinin gelmesi gerekirken ünsüz benzeşmesiyle “-ta” eki kullanılır ve “kitapta” olur. “P” sert ünsüzü, ekin ilk ünsüzünü de sertleştirir.

Örnek cümle: Kitapta birçok resim bulunuyor. (Ünsüz benzeşmesi)

Soru 3:

Aşağıdaki kelimelerden hangisinde ünsüz benzeşmesi (sertleşmesi) olmuştur?

A) Dolaplar
B) Okulda
C) Hayvanlar
D) Çiçekte

Cevap: D) Çiçekte

Açıklama: “Çiçek” kelimesine “-da” eki geldiğinde ünsüz benzeşmesiyle “-te” olur ve “çiçekte” yazılır. “K” sert ünsüzü, ekin ilk ünsüzünü de sertleştirir.

Örnek cümle: Çiçekte kelebek vardı. (Ünsüz benzeşmesi)

Soru 4:

“Ders” kelimesine “-da” eki getirildiğinde nasıl yazılır?

A) Dersda
B) Dersde
C) Dersta
D) Derste

Cevap: D) Derste

Açıklama: “Ders” kelimesine “-da” eki getirildiğinde ünsüz benzeşmesi olur ve “-ta” eki kullanılarak “derste” yazılır.

Örnek cümle: Derste çok güzel şeyler öğrendik. (Ünsüz benzeşmesi)

Soru 5:

Aşağıdaki kelimelerden hangisinde ünsüz benzeşmesi (sertleşmesi) yoktur?

A) Arabada
B) Sepette
C) Yemekte
D) Ağaçta

Cevap: A) Arabada

Açıklama: “Araba” kelimesinde ünsüz benzeşmesi olmamıştır çünkü “b” yumuşak ünsüzdür ve sertleşme gerektirmez.

Örnek cümle: Arabada arkadaşlarım vardı. (Ünsüz benzeşmesi yok)

Örnek Sorular:

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde ünsüz  benzeşmesi yoktur?

A) Kapıyı yavaşça kapayın lütfen.
B) Irmaktan botla geçiyoruz.
C) Bu pakette senin için güzel bir sürpriz var.
D) Aradığın dosyayı masanın üzerinde gördüm.

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde ünsüz benzeşmesi vardır?

A) Evdeki hesap çarşıya uymaz.
B) Yolumuz düşerse senin yanına da uğrarız.
C) Herhangi bir şeye ihtiyacın olursa haber ver.
D) Düşüncelerini açıkça paylaşmalısın bizimle.

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde ünsüz benzeşmesine uğrayan bir sözcük yoktur?

A) Bu cevabı hiçbirimiz beklemiyorduk.
B) Sınıfça bu kararı onayladık.
C) Sabahtan akşama kadar oyun oynadık.
D) Kapıyı hafifçe tıklatarak girdi odaya.