Ünlü Daralması

Türkçede “a, e” ünlüleriyle biten fiiller “-yor” ekini aldıklarında “a, e” ünlüleri daralarak “ı, i, u, ü”ye döner. Buna ünlü daralması denir.

Örnek: İzle — yor —> İzliyor
Gelme — yor —> Gelmiyor
Atla — yor —> Atlıyor
Gözle — yor —> Gözlüyor

Tek heceli olan “demek, yemek” sözcükleri “-yor” ekini almadan da daralabilir.

Örnek: De—y—en —> Diyen, Ye—y—ecek —> Yiyecek

Çözümlü Örnek Sorular ve Cümleler:

Soru 1:

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde ünlü daralması olmuştur?

A) Bahçede koşuyorum.
B) Kitabı okudum.
C) Yemek yedim.
D) Okula gittim.

Cevap: A) Bahçede koşuyorum.

Açıklama: “Koşmak” fiiline “-yor” eki getirildiğinde, “koşuyorum” olur. Bu durumda ünlü daralması meydana gelir çünkü “o” ünlüsü “u”ya dönüşmüştür.

Örnek cümle: Çocuklar parkta oynuyor. (Ünlü daralması)

Soru 2:

Aşağıdaki kelimelerden hangisinde ünlü daralması görülür?

A) Geziyorum
B) Yürüdüm
C) Yazıyorum
D) Seviyorum

Cevap: C) Yazıyorum

Açıklama: “Yazmak” fiiline “-yor” eki geldiğinde, “yazıyorum” olur ve “a” ünlüsü “ı”ya dönüşür. Bu, ünlü daralmasıdır.

Örnek cümle: Kitabı deftere yazıyorum. (Ünlü daralması)

Soru 3:

Hangi cümlede ünlü daralması yoktur?

A) Hızlıca yürüyorum.
B) Kitap okuyorum.
C) Yemek yapıyorum.
D) Arabayı sürdüm.

Cevap: D) Arabayı sürdüm.

Açıklama: “-yor” eki kullanılmadığı için bu cümlede ünlü daralması yoktur.

Örnek cümle: Araba sürmeyi çok seviyorum. (Ünlü daralması yok)

Soru 4:

“Başlamak” fiiline “-yor” eki getirildiğinde hangi şekli alır?

A) Başlıyorum
B) Başlayorum
C) Başlayıyorum
D) Başlıyorum

Cevap: A) Başlıyorum

Açıklama: “Başlamak” fiiline “-yor” eki getirildiğinde “a” ünlüsü daralır ve “ı”ya dönüşür, bu ünlü daralmasıdır.

Örnek cümle: Derse başlıyorum. (Ünlü daralması)

Soru 5:

Aşağıdaki kelimelerden hangisi ünlü daralmasına örnektir?

A) Seviyorum
B) Geliyorum
C) Gidiyorum
D) Okuyorum

Cevap: C) Gidiyorum

Açıklama: “Gitmek” fiiline “-yor” eki getirildiğinde, “i” ünlüsü daralarak “gidiyorum” olur. Bu, ünlü daralmasına örnektir.

Örnek cümle: Her sabah okula gidiyorum. (Ünlü daralması)

Örnek Sorular:

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde ünlü daralmasına örnek bir sözcük vardır?

A) Dürüstlük ve samimiyet gerçek dostluğun iki esasıdır.
B) Bir kere bile yalan söylüyorsan dürüst insan olamazsın.
C) İnsanların en büyük kusuru mükemmelliklerini yalanla süslemeleridir.
D) Ne olursan ol yine gel, derken Mevlana dürüst ol yeter demek istemiştir.

(1)Gemimiz, Hollanda turunu gerçekleştirdikten sonra rotasını Ren Nehri üzerinden Almanya’ya çeviriyor.(2) ilk olarak Köln’ü ziyaret ediyoruz. (B)Daha sonra sırasıyla Cochem ve Koblenz şehirlerini görme şansı buluyoruz. (4)Dünyanın başka yerinde yaşayamayacağımız bir müzik keyfi yaşıyoruz.

Bu metinde numaralanmış cümlelerin hangisinde ünlü daralması vardır?

A)1. B)2. C) 3. D) 4.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü daralması yoktur?

A) Yiyecek bir şey kalmayınca pazara çıktı.
B) Annesinin eve gelmesini dört gözle bekliyor.
C) Odamı toplamıyorum diye azarladı annem.
D) Türkçe dersinde hep yeni şeyler öğreniyoruz.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü daralması yoktur?

A) Öğrenciler öğretmeni can kulağıyla dinliyor.
B) Sana diyecek bir şey kalmamış.
C) Arkadaşının yaptığı resme bakıyordu.
D) Ahmet on beş dakikadır otobüs bekliyor.

Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinde ünlü daralması örneği yoktur?

A) Bu notları neden benden saklıyorsun?
B) Bu davranışından dolayı seni kutluyorum.
C) Yarın bizim okula ziyarete geliyormuş.
D)  Herkes pür dikkat bizi izliyordu.