ULUSLARARASI TİCARET

Bir mal veya hizmetin kâr amacıyla alım satımına yönelik yapılan etkinliklerin tümüne ticaret denir. Ticari faaliyetlerin ilk olarak ortaya çıkışı, Neolitik Çağ’da yapılan tarımsal faaliyetlerle olmuştur. Bu dönemde ortaya çıkan üretim fazlası ürünlerin değiş tokuş yöntemi ile el değiştirmesi ticari faaliyetlerin başlanmasına neden olmuştur. İlk çağlarda daha ziyade birbirine yakın bölgeler arasında gerçekleştirilen ticari faaliyetler zaman içinde meydana gelen değişimlere bağlı olarak günümüzde küresel boyuta ulaşmıştır.

Günümüzdeki küresel ticaretin üç temel unsuru bulunmaktadır. Bunlar ham madde, üretim ve pazardır. Bu birbirleriyle sürekli etkileşim halinde olan bu unsurlardan birinin eksik olduğu durumunda ticari faaliyetler sağlıklı şekilde gerçekleştirilemez. Örneğin bir mobilyanın ticaretinin yapılabilmesi öncelikle mobilyanın ham maddesi olan kerestelere ihtiyaç duyulur. Bu ham maddenin işlenmesiyle üretim süreci başlar ve çeşitli mobilya ürünleri üretilir. Üretilen bu ürünler daha sonra tüketicilere ulaştırılmak üzere çeşitli pazarlara dağıtılır.

Küresel ticaretin ana unsurları olan ham madde, üretim ve pazar alanlarının yeryüzünde yoğunlaştığı alanlar farklılık göstermektedir.

Yeryüzündeki önemli tarımsal ham madde üretim alanları genellikle iklim şartlarının elverişli, su kaynaklarının bol ve verimli tarım topraklarının bulunduğu yerlerdir. ABD, Çin, Rusya ve Hindistan yeryüzündeki önemli tarımsal ham madde üretim alanları arasında yer alır. Öte yandan verimli ve geniş meraların bulunduğu Hindistan, Çin, ABD, Brezilya, Arjantin ve Kuzey Batı Avrupa ülkeleri büyükbaş hayvancılık bakımından Çin, Avustralya, Güney Afrika Cumhuriyeti ve Yeni Zelanda ise küçükbaş hayvancılık bakımından önemli ham madde üretim alanları arasında yer alır.

Yeryüzünde balıkçılık faaliyetlerinin yoğunlaştığı alanlar ise sıcak ve soğuk okyanus sularının karşılaştığı yerlerdir. Bu özelliğe sahip olan ABD, Japonya, Norveç, Peru, Kanada gibi ülkeler önemli balıkçılık üretim alanları arasında yer almaktadır.

Geniş orman arazilerine sahip alanlar ise orman ürünlerine dayalı ham madde bakımından zengin yerlerdir. Kanada, Rusya ve İskandinav ülkeleri ile Kongo ve Amazon havzaları bu alanlara örnektir. Orta Doğu, Orta Asya, Kuzey Afrika, ABD, Rusya, Avustralya, Venezuela gibi ülkeler enerji ise sanayi üretimi açısından büyük öneme sahip olan enerji ve maden kaynakları bakımından başlıca üretim alanlarıdır.

Sanayi faaliyetlerinin geliştiği, ekonomik yönden gelişmiş ülkeler ise yeryüzündeki başlıca sanayi ürünleri üretim alanları içinde yer alır. Batı Avrupa, ABD, Çin, Japonya başlıca sanayi üretim alanlarıdır. Bu tür bölgeler aynı zamanda ham madde kaynaklarının yoğun şekilde tüketildiği yerlerdir.

Yeryüzündeki Önemli Üretim Alanları

Sanayi Üretim Bölgeleri

• Batı Avrupa
• Kuzey Amerika
• Rusya Federasyonu
• Doğu ve Güneydoğu Asya

Enerji Üretim Bölgeleri

• Kuzey Amerika
• Orta Doğu
• Rusya Federasyonu
• Doğu Asya

Enerji Üretim Bölgeleri

• Kuzey Amerika
• Orta Doğu
• Rusya Federasyonu
• Doğu Asya

Yeryüzündeki kalabalık nüfuslu alanlarda tüketim faaliyetleri daha yoğundur. Bu nedenle yeryüzünün yoğun nüfuslanmış bölgeleri olan Hindistan, Çin, Japonya, Batı Avrupa, ABD, Brezilya, Nijerya ve Türkiye gibi alanlar önemli pazar alanları arasında gösterilebilir.

Ticari faaliyetler dünya genelinde hızlı bir gelişme göstermesine rağmen, bu faaliyetlerin yoğunluk kazandığı yerler belirli alanlardır. Günümüzde dünya ticaretinin büyük bölümü ekonomik faaliyetlerin geliştiği ABD, Çin, Batı Avrupa bölgeleri arasında gerçekleştirilmektedir.

Dünya Ticaretine Yön Veren Uluslararası Bölgeler ve Kuruluşlar

Dünya ticaretinin ve sanayinin en yoğun gerçekleştiği ticaret bölgeleri şunlardır:

• Rusya – Ukrayna Ticaret Bölgesi
• Kuzey Amerika Ticaret Bölgesi
• Uzak Doğu Ticaret Bölgesi
• Batı ve Orta Avrupa Ticaret Bölgesi
• Orta Doğu Ticaret Bölgesi’
• Uzak Doğu Ticaret Bölgesi

Günümüzde ekonomik faaliyetlerdeki en hızlı yükseliş Japonya ve Doğu Asya ülkelerinde gerçekleşmektedir. “Asya Kaplanları” olarak bilinen Tayvan, Singapur, Hong Kong ve Güney Kore Doğu Asya ticaretinde hızlı bir yükseliş ve hız kazandırmıştır. Üretim deyince ilk akla gelen ülkelerden biri Çin’dir. Ekonomik politikasındaki hareketle dışa açılmış ve son yıllarda ciddi bir büyüme gerçekleştirmiştir. Ülke nüfusunun kalabalık olması iş gücündeki ucuzluk, dünyadaki bir çok şirketin fabrikalarını Çin’e taşımasını sağlamıştır.

Devletler ülkeler arası ekonomiyi canlı tutmak için birtakım ticari birlikler oluşturmuşlardır. Bu birliklerden bazıları şunlardır:

Güney Ortak Pazarı (MERCOSUR)

Birliğe üye Güney Amerika ülkeleri arasında serbest ticaret dolaşımını ve gümrük birliğini içeren ortak ticari anlaşmadır. Ekonomik olarak hacmi üçüncü en büyük ticari birliktir.. Güney Ortak Pazarı yalnızca üye ülkeler değil bölgesel ve küresel ticari bloklar ve dünya ülkeleri ile ekonomik iş birliği yapmaktadır.

Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi ( NAFTA)

NAFTA 1 ocak 1994’te ABD, Kanada ve Meksika tarafından üye ülkeler arasında gümrük vergileri gibi ticari engellerin kaldırılması amacı ile kurulmuştur. Diğer bir amacı ise Kuzey Amerika Kıtası’nda ekonomik ve toplumsal istikrarı sağlamaktır. Yürürlüğe girdikten sonra ticaret hacmini %75 oranında artırmıştır

Avrupa Birliği (AB)

Avrupa Birliğinin temeli 1951’de Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğunun kurulması ile atılmıştır. Daha sonra 1958’de Avrupa Ekonomik Topluluğuna dönüşmüştür. 1992’de Maastricht Antlaşması ile 2000 yılından sonra tek para ve tek bayrak kullanılması, sınırların kaldırılması ve askeri bakımdan güvenliğin sağlanması amaçlanmıştır.1994yılında ise Avrupa Birliği ismini almıştır. 28 üye ülkeden oluşmaktadır. AB, dünyanın en büyük siyasi ve ekonomik örgütlenmesidir.