Ulus – Devlet Vatandaşlık İlişkisi

Avrupa’da Fransız İhtilali’ne doğru giden dönemde halk kitlelerinin devlet sistemine dahil olması hızlanmıştır. Bunun gerçekleşmesinde seçkinler ile halk kitlesi arasında iletişim kanalları olarak işlev gören okulun, asker ocağının ve gelişen yeni kitle iletişim araçlarının etkisi büyük olmuştur. Bu kanallar kişilerde yeni kimlik algılarının oluşmasına neden oldu. Fransız İhtilali sonrasında devlet bünyesinde çalışanların sadakat kavramında önemli bir değişiklik yaşandı. Artık kamu çalışanlarının sadakati krala karşı değil, kanunlara ve dolayısıyla millete oldu.

Diğer taraftan ulus—devlet anlayışında egemenlik halka verilmiş, insanlar kanunlar çerçevesinde herkesle eşit olduğunu kabul etmiştir. Ulus—devlet, haklarını bilen ulusal egemenliğin sorumluluğunu taşıyabilen, devletin varlığını koruyabilecek vatandaşlara ihtiyaç duymuştur. Artık birey eski dönemlerde olduğu gibi ülkeyi yönetenlerin kulu ya da tebaası değil haklarını bilen bilinçli bir vatandaştır. Bu nedenle ulus-devletler eğitim kurumlarına ve askeri teşkilatlara devletin anlayışına uygun vatandaşlar yetiştirilmesi görevini yüklemiştir. XIX. yüzyılda Avrupa devletlerinde ilk ve ortaokullarda yurttaşlık eğitimi zorunlu hale getirilmiştir. Askeri eğitim sisteminde ise “vatan” kavramı üzerinde durulmuş, “vatan” sız bir milletin var olamayacağı vurgulanmıştır.