Bu konu ile Türkiye’nin temel fiziki” coğrafya özelliklerinden yer şekillerini, iklim özelliklerini ve bitki örtüsünü ilgili haritalardan inceleyeceğiz.

Türkiye’nin yeryüzü şekilleri denildiğinde aklımıza dağlar, ovalar, platolar, vadiler, akarsular, göller gibi birçok unsur gelir. Ülkemizin yeryüzü şekillerini incelemeden önce genel özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz.

• Türkiye genelde yüksek bir ülkedir. Ortalama yükseltisi 1132 m’dir.
• Türkiye genelde engebeli ve dağlık bir ülkedir.
• Türkiye’de, batıdan doğuya gidildikçe yükselti artar.
• Türkiye’de dağlar genelde doğu batı uzantılıdır.

Türkiye haritasını incelediğimizde kahverengi tonlarının geniş yer kapladığını görmekteyiz. Bunun anlamı Türkiye’de yükselti fazladır, dağlık ve engebeli alan geniş yer kaplar.

Not: Türkiye’nin %62’si dağlık ve engebelidir.

Dağ; Çevresine göre yüksek ve eğimli arazileri dağ olarak tanımlayabiliriz. Türkiye’nin doğusunda, kuzeyinde ve güneyinde dağlar geniş yer kaplar.

• Ülkemizdeki dağlar Karadeniz’de ve Akdeniz’de kıyıya paralel uzanır. Bunun sonucunda kıyı ile iç bölgeler arası ulaşım zordur. Kıyıda denizel iklim iç bölgelerde karasal iklimin görülmesine neden olmuştur.
• Ege Bölgesi’nde dağlar denize dik uzanır. Bunun sonucunda da kıyı ile iç kesim arasında ulaşım daha kolay olmuştur. Deniz etkisi iç kesimlere kadar sokulmuştur.

Not: Doğu Anadolu’da Ağrı Dağı, Nemrut, Süphan, Tendürek, İç Anadolu’da Erciyes, Hasan Dağı, Melendiz, Karacadağ, Karadağ, Güneydoğu Anadolu’daki Karacadağ ve Ege’deki Kula çevresi önemli volkanik dağlarımızdır.

• Doğu Anadolu Bölgesi’nde dağlık alanların geniş yer kaplaması ortalama yükseltiyi artırmıştır. Bunun sonucunda sıcaklık ortalamaları da düşüktür. Yani iklim şartları insan, tarım, sanayi ve ulaşım gibi faktörleri olumsuz etkilemiştir.

Plato; Akarsular tarafından derin yapılmış, yüksek geniş düzlüklere denir.

Ülkemizdeki platolar genelde tarım ve hayvancılık amaçlı kullanılır.

Bazı önemli platolarımız Erzurum – Kars Platosu, Ardahan Platosu, Obruk Platosu, Haymana Platosu, Teke Platosu, Taşeli Platosu, Çatalca ve Kocaeli Platosudur.

Ova, tarım için önemli bir unsurdur. Çevresine göre alçak, düz, geniş ve verimli alanlardır. Verimli olduğu için tarım gelişmiştir. Tarımın geliştiği yerlerde nüfus yoğundur.

Bazı ovalarımız; Çukurova, Bafra, Çarşamba, Menemen, Silifke, Muş ve Konya ovasıdır.

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Soru:
Türkiye’nin fiziki haritasına bakıldığında, aşağıdaki bölgelerden hangisinin genel olarak yüksekliğinin daha fazla olduğu söylenebilir?
A) Marmara Bölgesi
B) İç Anadolu Bölgesi
C) Doğu Anadolu Bölgesi
D) Ege Bölgesi

Cevap: C
Çözüm: Türkiye’nin fiziki haritasına göre, en yüksek dağlar ve platolar Doğu Anadolu Bölgesi’nde bulunur. Ağrı Dağı, Süphan Dağı gibi yüksek dağlar bu bölgede yer alır.

---

2. Soru:
Türkiye’nin etrafındaki denizlerden biri değildir?
A) Karadeniz
B) Akdeniz
C) Ege Denizi
D) Kızıldeniz

Cevap: D
Çözüm: Türkiye’nin üç tarafı denizlerle çevrilidir: Kuzeyde Karadeniz, batıda Ege Denizi ve güneyde Akdeniz vardır. Kızıldeniz, Türkiye’nin kıyısı olmayan, güneyde Arap Yarımadası ile Afrika arasında bulunan bir denizdir.

---

3. Soru:
Türkiye’nin en büyük gölü hangisidir?
A) Tuz Gölü
B) Van Gölü
C) Sapanca Gölü
D) Eğirdir Gölü

Cevap: B
Çözüm: Türkiye’nin en büyük gölü Van Gölü’dür. Van Gölü, Doğu Anadolu Bölgesi’nde bulunur ve ülkemizin en büyük ve en derin gölüdür.

---

4. Soru:
Aşağıdaki akarsulardan hangisi Türkiye sınırları içinde doğup ülke dışına dökülür?
A) Gediz Nehri
B) Seyhan Nehri
C) Sakarya Nehri
D) Fırat Nehri

Cevap: D
Çözüm: Fırat Nehri Türkiye sınırları içinde doğar ancak Türkiye’den çıkarak Irak üzerinden Basra Körfezi’ne dökülür.

---

5. Soru:
Türkiye’nin kuzeyinde Karadeniz boyunca uzanan sıradağlar hangisidir?
A) Toros Dağları
B) Karacadağ
C) Kuzey Anadolu Dağları
D) Yıldız Dağları

Cevap: C
Çözüm: Türkiye’nin kuzeyinde, Karadeniz kıyılarına paralel olarak uzanan sıradağlar Kuzey Anadolu Dağları’dır. Bu dağlar Karadeniz bölgesinin iklimini ve yerleşimini önemli ölçüde etkiler.