Türkiye’nin Dış Ticareti ve Dünya Pazarlarındaki Yeri

Dış ticaret bir ülkenin diğer ülkelerle yaptığı her türlü alım satımdır. Dış ticaret; dış satım (ihracat) ve dış alım (ithalat) faaliyetlerini kapsamaktadır. Dış satım (ihracat) bir ülke içerisinde üretilen her türlü mal ve hizmetin başka ülkelere satılmasını, dış alım (ithalat) ise yabancı ülkelerden satın alınan her türlü mal ve hizmeti ifade etmektedir.

Bir ülkenin belli bir dönem içinde gerçekleştirdiği toplam dış satım ve dış alım değeri ise o ülkenin dış ticaret hacmini ifade etmektedir. Bir ülkede dış alım giderlerinin dış satım gelirlerinden fazla olması durumunda dış ticaret açığı oluşur.

Ekonomik olarak yeterince gelişmemiş ülkelerde dış alım giderleri dış satım gelirlerinden daha yüksek olduğu için genellikle dış ticaret açığı verirler. Ekonomik açından gelişmiş, sanayileşmiş ülkelerde ise dış satım gelirleri dış alım giderlerinden fazladır. Bir ülkenin dış satım gelirlerinin dış alım giderlerinden fazla olması durumu dış ticaret fazlası olarak ifade edilir.

Türkiye 1980’li yılların başından itibaren dışa dönük bir ticaret politikası izlemeye başlamıştır. Daha önce dış alımı yasaklı veya sınırlı olan ürünler üzerindeki bu yasak ve sınırlamalar kaldırılmıştır. Bu durumun sonucu olarak ülkenin dış ticaret hacmi artmıştır. Ayrıca küresel ekonomiye açılma ile beraber dış piyasa koşulları ile rekabet edecek kalitede ürünlerin üretimi de artış göstermiştir.

Türkiye’de Cumhuriyetin ilk yıllarında dış satım ürünlerinin büyük bölümünü tarımsal ürünler ile ham madde kaynakları oluştururken günümüzde ülkenin dış satımında en büyük pay imalat sanayisine aittir. Ancak ülkede dış ticaretinde dış alım (ithalat) giderleri dış satım (ihracat) gelirlerinden çok daha yüksektir. Bu nedenle ülke dış ticarette açık vermektedir.

Türkiye’nin Dış Ticaretinde Önemli Paya Sahip

Ülke ve Bölgeler

• Türkiye’nin dış ticaretinde en önemli yeri AB ülkeleri almaktadır. En fazla dış satım yapılan bu ülkelerin başında Almanya gelmektedir. Bu ülkeyi İngiltere, İtalya, Fransa, İspanya ve Belçika izler.
• Türkiye’nin dış ticaretinde diğer önemli ülkeler ise OECD ülkeleri olan ABD, Japonya ve Avustralya’dır.
• İslam ülkeleri de Türkiye’nin dış ticaretinde önemli paya sahiptir. Iran, Suudi Arabistan başta olmak üzere Cezayir, Libya, Mısır, Suriye ve Ürdün ülkeleri izlemektedir.
• Özellikle son dönemlerde Rusya Federasyonu ve Çin’in ülke dış ticaretindeki payı büyük artış göstermiştir.

Serbest Ticaret Bölgeleri

Ülke sınırları içinde bulunan ancak çeşitli gümrük muafiyetlerine sahip olan bölgelere serbest ticaret bölgeleri denir. Türkiye’de işletmeleri ihracata yönlendirmek, uluslararası ticaretin gelişimini desteklemek ve ülkeye yapılacak yabancı yatırımlar ile teknolojik girişleri teşvik etmek amaçlarıyla serbest ticaret bölgeleri kurulmuştur.

Sınır Ticareti

Komşu iki ülke arasındaki anlaşmaya dayalı olarak yapılan; bölgesel kalkınmayı, istihdamı, bölge halkının ihtiyaçlarını hızlı biçimde gidermeyi hedefleyen özel bir ticaret türüdür.