Türkiye’de Yeryüzü Şekillerinin Arazi Kullanımına Etkileri

Türkiye, Alp-Himalaya Orojonez kuşağında yer alıp, ortalama yükseltisi fazla olan bir ülkedir. (1132 m.)

Türkiye’nin yer şekilleri çok çeşitlidir. Dağlık ve engebeli alanlar, çeşitli yükseltilerdeki ova ve platolar, çeşitli vadi tipleri, sıradağlar arasındaki çöküntü olukları, çeşitli kıyı tipleri, volkanik araziler, göller, kayalıklar, bataklıklar gibi çok farklı yer şekilleri vardır.

Türkiye’nin yer şekillerinin farklı olması arazi kullanımını da çeşitlendirmiştir.

Delta ve kıyı ovaları tarımsal faaliyetlerin yoğun olduğu sahalardır. Çukurova, Bafra, Çarşamba, Büyük Menderes, Küçük Menderes, Gediz, Bakırçay gibi kıyı ovaları ve bu ovaların denize yakın kısımlarında oluşan deltalar ülkemizin verimli tarım alanlarıdır.

Kıyılarımızda yer alan ovalar, iklim şartlarına bağlı olarak çeşitli tarım ürünlerinin yetiştiği yerlerdir. Oldukça verimli olan bu ovalarda doğal bitki örtüsü tahrip edilerek tarım alanlarına dönüştürülmüştür. Tarımsal faaliyetlerin yoğun olduğu bu ovalar ile dağ yamaçlarında yerleşim birimleri kurulmuştur.

İç ovalar oluşumları bakımından çeşitlilik gösterir. Ama oluşumu nasıl olursa olsun yurdumuzun önemli tarımsal faaliyet ve yerleşim alanlarıdır. Karstik ovalar ve yer altı su kaynakları bakımından zengin olan tektonik ovalarda Bursa, Eskişehir, Antakya, Erzincan, Muğla, Elmalı, Korkuteli, Acıpayam gibi çok sayıda şehir kurulmuştur.

Çukurova’da Adana-Mersin arasında kalan bölüm, İzmit, Dilovası, Çayırova gibi ovalarda sanayi merkezleri yoğunlaşmış olup verimli tarım alanları azalmıştır.

Yazılıkaya, Haymana, Cihanbeyli, Obruk ve Bozok gibi platolarımızda tarım ve hayvancılık gelişmiş olup buralarda orta büyüklükteki yerleşim birimleri artmıştır.

Kapadokya Yöresi’nde olduğu gibi volkanik alanlardaki ova ve platolarda verimli toprakların etkisiyle tarım gelişmiştir.

Batı Karadeniz Bölümü’nde bulunan irili ufaklı bir çok düzlük tarım, hayvancılık ve ormancılık amacıyla kullanılmaktadır.

Şanlıurfa çevresindeki platoların yüzeyinde toprak örtüsü ince olup, çoğu alan taş ve çakıllarla kaplıdır. Otlak olarak değerlendirilir.

Erzurum-Kars platoları yaz yağışlarının etkisiyle büyükbaş mera hayvancılığına elverişlidir.

Dağlar arasında kalan bir çok yerde barajlar kurulmuştur. Atatürk, Karakaya, Keban gibi çok sayıda baraj vardır.

Uludağ, Ilgaz, Palandöken, Sarıkamış, Kartalkaya, Erciyes ve Davraz gibi dağlık alanlar yurdumuzun önemli kış sporları merkezleridir.

Ankara, İstanbul gibi çoğu yerde çevredeki küçük tepelerden oluşan bir çok alan yerleşime açılmıştır. Mardin bir tepeye kurulmuştur.