Türkiye’de Şehirlerin Fonksiyonları

Şehirler sahip oldukları ekonomik, idari, askerî ve kültürel özellikler dikkate alınarak fonksiyonel özelliklerine göre sınıflandırılırlar. Ancak bazı şehirlerin kurulması ve gelişmesinde tek bir fonksiyon etkili olurken bazı şehirlerin kurulup gelişmesinde ise birden fazla fonksiyon etkili olabilir. Örneğin sanayi faaliyetlerinin ön planda olduğu bir şehirde buna bağlı olarak ticaret ve ulaşım gibi fonksiyonlar da gelişebilmektedir. Bu nedenle Türkiye’deki birçok şehirde ticaretin yanı sıra tarım, sanayi, maden, ulaşım, turizm, kültür, idari ve askerî fonksiyonlar da bulunmaktadır.

Tarım Şehirleri

Tarımsal faaliyetlerin yoğun olarak yapıldığı yörelerde bulunan şehirlerdir. Bu şehirlerin yakın çevresinde genellikle önemli tarımsal üretim alanları yer alır Bunun yanı sıra bu tür şehirlerde üretilen tarım ürünlerinin işlendiği küçük sanayi tesisleri ile köy ve kasabaların ihtiyaçlarını karşılayacak ticari kuruluşlar da bulunmaktadır.

Türkiye’de Marmara Bölgesi’nde bulunan Kırklareli, Babaeski, Manyas, Karacabey; Ege Bölgesi’nde bulunan Akhisar, Salihli, Ödemiş, Tire, Söke; Akdeniz Bölgesi’ndeki Burdur, Anamur, Silifke, Erdemli, Ceyhan, Kozan, İslahiye; Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki Siirt, Mardin, Midyat, Suruç, Harran; Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki Ardahan, Kars, Ağrı, Muş, Kağızman, Tercan, Elbistan; Karadeniz Bölgesi’ndeki Rize, Giresun, Tokat, Niksar, Çarşamba, Bafra, Turhal, Erbaa; İç Anadolu Bölgesi’ndeki Niğde, Aksaray, Karaman, Kırşehir, Yozgat gibi şehirler tarım şehirlerine örnek gösterilebilir.

Ticaret Şehirleri

Ticaret, şehirlerdeki önemli ekonomik etkinliklerinin başında gelir. Tüm şehirlerde ticari faaliyetler az ya da çok gelişmiştir. Ancak bazı şehirlerde ticari faaliyetlerin şehrin gelişimine olan etkisi daha fazladır. Ticaretin diğer ekonomik etkinliklere göre ön planda olduğu şehirlere ticaret şehri denir. Ticaret şehirlerinde genellikle ulaşım ağı gelişmiştir. Bu nedenle önemli yolların kavşağında bulunan şehirlerde ticaret daha fazla gelişmiştir. Türkiye’deki ticaret şehirlerine Kayseri, İzmir, İstanbul, Bursa, Gaziantep gibi şehirler örnek gösterilebilir.

Sanayi Şehirleri

Türkiye sanayileşmekte olan bir ülkedir. Bu tür şehirlerde nüfus miktarı genellikle fazla, göç alma oranı yüksektir. Ayrıca sanayi şehirlerinde genellikle çevre sorunlarıyla daha fazla karşılaşılmaktadır. Türkiye’deki Gebze, Kocaeli, Bursa, İskenderun, Karabük gibi şehirler sanayi şehirlerine örnek gösterilebilir.

Turizm Şehirleri

Türkiye’deki bazı şehirler sahip oldukları tarihî, kültürel veya doğal güzellikler nedeniyle hem yurt içinden hem de yurt dışından birçok insanın uğradığı ve zaman geçirdiği yerler durumundadır. Bu tür şehirlerde ekonomik faaliyetler genellikle yılın belirli dönemlerinde yoğunluk kazanmaktadır. Ayrıca bu tür şehirlerde yıl içinde nüfus miktarında belirgin değişimler gözlemlenir. Marmaris, Alanya, Fethiye, Ürgüp, Kuşadası, Çeşme gibi şehirler turizm şehirlerine örnek gösterilebilir.

Liman Şehirleri

Liman; gemilerin barındığı, yük alıp boşalttığı yerdir. Gelişmesinde limanların etkisinin daha fazla olduğu şehirlere liman şehri denir. Liman şehirlerindeki önemli ekonomik etkinliklerden biri ticarettir. Bu nedenle [iman şehirlerinde; bankacılık, sigortacılık ve nakliyecilik önemli iş kollarındandır. İstanbul, İzmir, İzmit, Sinop, Trabzon, Mersin Türkiye’deki başlıca liman şehirleri arasında yer alır.

Maden Şehirleri 

Gelişimlerinde sahip oldukları yer altı kaynaklarının ön plana çıktığı şehirlerdir. Türkiye’deki Batman, Elbistan, Soma, Zonguldak gibi şehirler maden şehirlerine örnek gösterilebilir.

Ulaşım Şehirleri

Önemli ulaşım yollarının kavşak noktalarında yer alan şehirlerin gelişimlerinde ulaşım fonksiyonu ön plana çıkmaktadır. Türkiye’de bulunan Afyonkarahisar, Ankara, Konya ve Gaziantep gibi şehirler ulaşım şehirlerine örnek gösterilebilir.

Sakin Şehir

İtalyanca Citta (şehir) ve İngilizce slow (yavaş, sakin) kelimelerinden oluşan Cittaslow, “Sakin Şehir” anlamına gelmektedir. Küreselleşen hızlı şehir hayatına karşı 1999 yılında İtalya’nın Greve in Chianti şehrinde kurulan Cittaslow, nüfusu 50.000’nin altındaki şehirlerin üye olabildiği uluslararası belediyeler birliğidir. Birliğin ilk yayınladığı bildirgede, küreselleşmenin insanlar arasındaki iletişimi, kaynaşmayı ve değişimi kolaylaştırmasına karşılık farklılıkların törpülenerek, tek bir model insan oluşturmaya doğru gittiği ve sonunda sıradanlığın hâkim olacağı bir düzenin yaratılacağı konusunda endişeler bulunduğu dile getirilmiş; ardından bu muhtemel sonuçların engellenmesi, yerel değerlere sahip çıkılması, bu değerlerin korunması ve geliştirilmesi amacıyla Sakin Şehirler kavramı çerçevesinde bir ağ oluşturulmuştur.

Cittaslow hareketinin kuruluş amacı kentlerin kendi kimliklerine sahip çıkarak küreselleşme sonucu ortaya çıkan kentlerin birbirine benzemesine, aynılaşmasının önüne geçilmesidir. Kentlerin yönetilirken yerel yemeklerine, yöresel mimarisine, geleneklerine, göreneklerine, zanaatlarına, esnafına sahip çıkılması ve desteklenmesi, birliğin üye kentler için ortaya koyduğu kriterler vasıtasıyla sağlanmaya çalışılmaktadır.

Bir şehrin Sakin Şehir olması; o şehrin dokusunun, renginin, müziğinin ve hikâyesinin uyum içinde olması; şehrin sakinleri ile şehri ziyaret edenlerin buradaki yaşamdan zevk alabilecek bir hâle gelmesi demektir.

Cittaslow Birliği’ne üye olan kentlerin ve üye adaylarının Sakin Şehir felsefesine bağlı kalmaları ve bu çerçevede hareket etmeleri için üyelik kriteri belirlenmiştir.

Bu kriterler aşağıda belirtilen alt başlıklarla ilgilidir.

Çevre politikaları
Altyapı politikaları
Kentsel yaşam kalitesi politikaları
Tarım, turizm, esnaf ve sanatkarlara dair politikalar
Misafirperverlik, farkındalık ve eğitim için planlar
Sosyal uyum

Türkiye’de Cittaslow Birliği’ne üye 17 Sakin Şehir bulunmaktadır. Bu şehirler şunlardır:
Akyaka (Muğla)
Perşembe (Ordu)
Vize (Kırklareli)
Yenipazar (Aydın)
Taraklı (Sakarya)
Göynük (Bolu)
Gerze (Sinop)
Mudurnu (Bolu)
Şavşat (Artvin)
Gökçeada (Çanakkale)
Seferihisar (İzmir)
Yalvaç (Isparta)
Halfeti (Şanlıurfa)
Uzundere (Erzurum)
Eğirdir (Isparta)
Köyceğiz (Muğla)
Ahlat (Bitlis)