TÜRKİYE’DE NÜFUSUN YAPISAL ÖZELLİKLERİ

Bir ülkede nüfus sayısı kadar nüfusun yapısal özellikleri de önemlidir. Bu nedenle nüfus sayımları sırasında nüfusun yaş ve cinsiyet yapısı, çalışan nüfusun ekonomik faaliyet kollarına dağılımı, nüfusun eğitim durumu, kır ve kentlerde yaşayan nüfus oranları da tespit edilir.

1. Nüfusun Yaş Guruplarına Göre Dağılışı

Türkiye genç nüfuslu bir ülkedir. Türkiye nüfusunun yarıya yakını 0-25 yaş arasındaki gençlerden oluşur. Nüfusu bu şekilde genç olan ülkeler ekonomik ve stratejik yönden avantajlıdır. Fakat genç nüfus bazen de dezavantajdır. Çünkü bu genç nüfus için eğitim, sağlık, barınma, beslenme ve yeni iş alanları için demografik yatırımların yapılması ülke ekonomisinde büyük yer tutmaktadır.

Türkiye nüfusunun % 23.7’si 0 — 14 yaş arasındaki çocuklardan oluşmaktadır. Türkiye nüfusunun 9 68’i 15 — 64 yaş gurubu içerisindeki yetişkinlerden oluşmaktadır. Bu grup ekonomik olarak faal nüfusu oluşturur. Türkiye’de faal nüfusun fazla olması üretim açısından önemli bir güç kaynağıdır. Fakat nüfusla birlikte iş olanaklarının paralel artmaması durumunda işsizlik sorunu ortaya çıkar. İdeal olan nüfus artışıyla birlikte ekonomik gelişmenin de sağlanmasıdır.

Türkiye nüfusunda 65 yaş ve üzerindeki yaşlı nüfus oranı % 8.3’dür. Yaşlı nüfusun fazlalığı da bağımlı nüfus oranını arttırmaktadır. Önceki sayımlara göre 2017 adrese dayalı nüfus kayıtlarına göre Türkiye’de çocuk nüfus oranı azalırken, yaşlı nüfus oranı artmıştır.

2. Nüfusun Cinsiyete Göre Dağılımı

Nüfus sayımlarından nüfusun cinsiyet yapısı hakkında veriler de elde edilir. Kısaca nüfustaki kadın ve erkek dağılımı olan cinsiyet yapısı sanayi, göç alıp verme, askeri birliklerin varlığı ve yakın geçmişte yaşanan savaşlardan etkilenir. Türkiye’nin İstanbul, Kocaeli ve İzmir gibi göç alan merkezlerinde erkek nüfus oranı daha fazlayken, Ardahan, Kars ve Gümüşhane gibi göç veren merkezlerinde kadın nüfusu daha fazladır.
2017 sayımlarına göre Türkiye nüfusunun % 50,2’si erkeklerden oluşurken % 49,8’i kadınlardan oluşmaktadır.

3. Çalışan Nüfusun Ekonomik Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı

Çalışma çağındaki 15 — 64 yaş aralığında bulunanlara faal yani çalışabilir nüfus denir. Faal nüfus içerisindeki herhangi bir işe sahip olanlara çalışan nüfus denir. Faal nüfus içerisinde bulunduğu halde herhangi bir işi olmayan nüfusa işsiz nüfus denir. 2017 yılında Türkiye’de faal nüfusun % 10,9’u işsiz nüfustur.

Ülkelerin gelişmişlik düzeyini gösteren önemli ölçütlerden biri çalışan nüfusun oranı ve bu nüfusun ekonomik faaliyet kollarına göre dağılımıdır. 2017 yılında Türkiye nüfusunun % 52,8’i çalışmaktadır. Bu oran kadınlarda daha düşük, erkeklerde ise daha yüksektir.

Çalışan nüfusun sektörel dağılımına baktığımızda Türkiye’de çalışan nüfusun % 54.3’ü hizmet, % 19.4’ü tarım ve % 26.3’ü sanayi ve inşaat sektöründe çalışmaktadır. Geçmiş yıllarla karşılaştırıldığında tarım ve sanayi sektörlerinde çalışanlar oransal olarak azalırken, hizmet sektöründe çalışanların oranı artmıştır. Bu da Türkiye ekonomisindeki yapısal değişimi gelişmeyi göstermektedir.

4. Türkiye Nüfusunun Eğitim Durumu

Ülkelerin kalkınmışlığını gösteren en önemli parametre eğitim düzeyidir. Bu özellik nüfusun sosyal ve kültürel yapısını belirler. Nüfusun eğitim düzeyi, okuryazar olan ve olmayan, ayrıca okuryazarların eğitim düzeylerine göre sınıflandırılmasıyla ortaya konur.

Cumhuriyetin ilk yıllarında okuryazarlık oranı çok düşükken 2017 yılında Türkiye nüfusunun % 96.74’ü okuryazardır. Okuryazar olmayanlar % 3.26’dır. Türkiye’de erkek nüfusta okuryazarlık oranı kadın nüfustakine oranla daha yüksektir.

2016 yılında okuryazar nüfusun öğretim basamaklarına dağılımına bakıldığında 15 yaş ve üzeri nüfusta ilkokul mezunu % 24.15, ilköğretim mezunu %14.21, ortaokul mezunu % 12.69, lise ve dengi okulu mezunu e 22.97, fakülte ve yüksekokul mezunu %14.94, yüksek lisans mezun % 1.13 ve doktora mezun % 0.29 oldu.

5. Türkiye’de Kır ve Kent Nüfusu

Türkiye’de kır ve kentlerde yaşayan nüfus oranı sürekli olarak şehirler lehine değişmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye nüfusunun yaklaşık % 20’si şehirli iken geriye kalanı kırsal yerleşmelerde yaşıyordu. İlk defa 1985 sayımlarında kentsel nüfus oranı kırsal nüfus oranını geçmiştir. 2017 yılında toplam nüfusun % 92.5’i il ve ilçe merkezlerinde yani şehirlerde, % 7.5’i belde ve köylerde yaşamaktadır.