Ülkelerinin gelecekleri için gelişmiş ülkeler, nüfus arttırıcı politikalar, gelişmemiş ülkeler nüfus azaltıcı politikalar izler. Gelişmekte olan ülkeler ise nüfusun nitelik ve niceliğini iyileştirici politikalar ortaya koyar. Cumhuriyet Türkiyesi’nin ilk yıllarından planlı dönemin başladığı 1963 yılına kadar, nüfus artışını yükseltici politikalar ön plana alınmıştır. Buna karşın, 1963 yılından günümüze kadar olan dönemde, hızlı nüfus artışının ve fazla nüfusun ekonomik kalkınmada bir engel olduğu düşüncesiyle nüfus artışını düşürücü politikalar izlendiği görülmektedir.

1923-1965 Dönemi Nüfus Politikaları

Bu dönemlerde Türkiye nüfusunun arttırılması yönünden bir nüfus politikası izlenmiştir. Bunun nedeni ülkemizin 1912-1913 Balkan Savaşları ve 1919-1923 Kurtuluş Savaşı sırasında büyük nüfus kayıplarına uğramış olmasıdır. Bu dönemde genç nüfus az, yaşlı nüfus fazla ve kadın- erkek nüfusun oransal dağılışı düzensizdir.

Bu politikaların teşvik edici uygulamalarından bazıları şunlardır:

• Her çocuk başına yardım kararının alınması,
• Çocuk ölümlerine neden olan bulaşıcı hastalıklara karşı gerekli çalışmaların yapılması,
• Fazla çocuk sahibi olan ailelerin yol vergisinden muaf tutulması,
• Evlenme yaşının düşürülmesi,
• Doğum evlerinin kurulması ve ücretsiz ilaç dağıtımıdır.

1965-1980 Dönemi Nüfus Politikaları

1962 yılında Devlet Planlama Teşkilatı’nın kurulmasıyla hazırlanan Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda Türkiye’deki hızlı nüfus artışının milli gelir artışının önüne geçtiği tespit edilmiştir. Yine 1950’li yıllardan itibaren tarımda makineleşmenin başlamasıyla iş gücüne duyulan gereksinim azalmıştır. Askeri alanda insan gücünün yerini modern silahların almaya başlamasıyla nüfusun sayısal fazlalığından çok niteliğinin ön plana çıkması, 1965 yılında “Nüfus Planlama Yasasının” çıkarılmasına yol açmıştır. Bu kanunla birlikte aile planlamasıyla ilgili halkın bilinçlendirilmesi amaçlanmaktadır. Bütün bu çalışmalara rağmen 1965-1980 döneminde nüfusumuzun arttığı görülmektedir.

Bu dönemdeki nüfus azaltmayı teşvik edici uygulamalardan bazıları şunlardır;

• Aile planlamasına yönelik eğitim ve tanıtım faaliyetleri başlamıştır.
• Nüfus planlaması alanındaki hizmetleri yürütmek için Sağlık Bakanlığına bağlı “Nüfus Planlaması Genel Müdürlüğü” kurulmuştur.
• Kadının kalkınma sürecine katılımı ve eğitimi için politikalar geliştirilmiştir.
• Anne ve çocuk sağlığı hizmetleri, aile planlaması çalışmalarıyla birlikte yürütülmüştür.

1980 ve Sonrası Nüfus Politikaları

1980′ li yıllardan sonra hızlı nüfus artışı sorun olarak tekrar gündeme gelmiştir. Bu gündem maddesinin eğitim, bilimsel ve siyasi platformda yeniden tartışılması sonucu, 1983’de çıkartılan nüfus planlama yasasıyla nüfus artış hızının düşürülmesine yönelik nüfus politikaları uygulanmıştır. Bu dönemdeki nüfus politikasını teşvik edici uygulamalar 1965 ve 1980 dönemiyle benzerdir.