Türkiye’de Hayvancılık

Türkiye’nin iklim şartları ve yer şekillerine bağlı olarak hayvancılık faaliyetleri çeşitlilik gösterir. Ülkede büyükbaş hayvancılık, küçükbaş hayvancılık, kümes hayvancılığı ve arıcılık geniş alanlarda yapılırken ipek böcekçiliği ise daha dar alanlarda gerçekleştirilir.

Türkiye sahip olduğu geniş yaylalar, otlaklar ve dağ çayırları nedeniyle zengin bir hayvancılık potansiyeline sahiptir. Ancak hayvan sayısı fazla olmasına rağmen genellikle hayvancılık faaliyetlerinden elde edilen verim düşüktür.

Türkiye’de yapılan hayvancılık faaliyetlerinden yeterince verim alınmamasının başlıca nedenleri şunlardır:

• Otlakların tahrip edilmesi ve yem üretiminin yetersiz olması
• Hayvan soylarının veriminin düşük olması
• Modern hayvancılığın yeterli ölçüde gelişmemesi
• Erken kesimlerin yapılması
• Hayvan sağlığı ile ilgili hizmetlerinin yetersiz olması
• Mera ve açık alan hayvancılığı yöntemleriyle yapılan, doğal koşullara bağımlı, verimin ise düşük olduğu hayvancılığın yaygın olması

Türkiye’de büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık, mera hayvancılığı ve besi hayvancılığı şeklinde yapılmaktadır. Mera hayvancılığı doğal koşullara bağlı olduğundan verimi azdır. Yağışların az olduğu yıllarda ot miktarı da az olacağından hayvanlardan alınan verim de az olur. Besi hayvancılığında ise modern yöntemler uygulandığı için alınan verim daha yüksektir. Doğal yemlerin yanında suni yemler de kullanılır. Bu tür hayvancılıkta doğal koşullardan etkilenme olmadığından alınan verimde dalgalanma olmaz.

• Hayvancılık sektörünü destekleme politikalarının yetersiz kalması
• Çiftçilerin eğitilmesi konusunda yeterli çalışmanın olmaması
• Kooperatif gibi üretici birliklerinin yeterince oluşturulamaması
• Pazarlama sorunlarının olması

Türkiye’de tarımsal faaliyetlerle uğraşan nüfusun önemli bir bölümünün geçim kaynağı hayvancılıktır. Hayvan ürünleri çeşitli sanayi kollarına ham madde sağladığı gibi bir kısmı da ihraç edilerek döviz kazanılmaktadır. Türkiye’deki hayvan soylarının büyük kısmını yerli ırklar oluşturmaktadır. Bu ırklar ülke koşullarına daha iyi uyum sağlamış olmalarına rağmen genellikle bu ırklardan alınan verim çok düşüktür.

Türkiye’de hayvancılık bazı çiftçiler tarafından tarımdan sonra ikinci uğraş olarak yapılır. Fakat Anadolu’nun kuzeydoğusunda iklim şartları tarıma pek uygun olmadığı için hayvancılık birinci uğraştır.

Küçükbaş Hayvancılık

• Türkiye’de en fazla beslenen küçükbaş hayvan türü koyundur.
• Koyun hemen her yerde beslenir. Fakat bozkır bitki örtüsünün görüldüğü alanlarda daha kolay yetiştirilir. Bu yüzden Türkiye’de koyun yetiştiriciliği iç bölgelerde gelişmiştir.
• Koyundan sonra en çok yetiştirilen küçükbaş hayvan kıl keçisidir.
• Keçi dağlık ve engebeli arazi yapısına sahip arazilerde kolaylıkla yetiştirilebilen bir hayvandır. Bu nedenle özellikle arazinin çok engebeli olduğu yerlerde koyunların yerini keçiler almaktadır.
• Keçiler ormanlara zarar verdiği için devlet, ormanlara yakın yerlerde kıl keçisinin yetiştirilmesini sınırlandırmıştır.
• Kıl keçisi en çok Toroslar’da ve Anadolu’nun doğusundaki dağlık ve engebeli arazilerde yetiştirilir.
• Tiftik keçisinin yünü değerlidir. Türkiye genelinde Karaman, Konya, Eskişehir, Çankırı, Afyonkarahisar, Çorum, Kastamonu, Kırşehir, Kütahya, Niğde, Yozgat, Siirt, Bolu, Bitlis, Mardin ve Van’da yetiştirilir. En saf olarak Ankara çevresinde yetiştirilmektedir.

Son yıllarda Türkiye’de iyi cins koyun yetiştirilmeye başlanmıştır. Özellikle üreme sayısı fazla olan türler tercih edilmektedir. Tarım Bakanlığına bağlı kuruluşlar çiftçiyi eğittikten sonra bu tür koyunları belli bir süre satmamak ve kesmemek koşuluyla çiftçilere uygun koşullarda vermektedir. Bu yöntemle iyi cins koyun üretimi yaygınlaştırılmaya çalışılmaktadır.

Büyükbaş Hayvancılık

• Türkiye’de en yaygın olarak yetiştirilen büyükbaş hayvan türü sığırdır.
• Sığır yetiştiriciliği özellikle Karadeniz’in doğusunda bulunan yaylalar ile Doğu Anadolu’da Erzurum – Kars yörelerinde gelişmiştir.
• Buralarda yaz yağışları ve ilkbaharda kar erimeleriyle beslenen gür otlaklar bulunduğu için büyükbaş hayvancılık için uygun koşullar mevcuttur. Türkiye’de yetiştirilen sığırın sayısal olarak yarısı buralardan sağlanır.
• Sığır yetiştiriciliği besi hayvancılığı şeklinde büyük şehirlere yakın alanlarda gelişme göstermiştir. Bu alanlardan büyük şehirlerin hayvansal ürün ihtiyacı modern tesislerde yapılan hayvancılık faaliyetleri ile karşılanmaya çalışılmaktadır.
• Manda yetiştiriciliği Türkiye’de çok yaygın değildir.
• Mandaların süt verimi sığırlara göre çok daha azdır. Ancak sütü ve manda ile yapılan yoğurt ve kaymak gibi süt ürünleri sığır sütü ve süt ürünlerine göre vitamin, mineral ve protein miktarı bakımından daha zengindir.
• Manda gür otlak ve bataklıklara uyum gösteren bir hayvandır. Marmara ve Karadeniz’in sulak alanlarında daha yaygın olarak yetiştirilir.

Türkiye’de besi hayvancılığının daha çok büyük şehirler çevresinde yoğunlaşması, pazar imkânları ve tüketimin fazla olmasından kaynaklanırken; şeker pancarı fabrikalarının çevresinde yoğunlaşması ise bu fabrikalardan sağlanan küspenin hayvan yemi olarak kullanılmasındandır.

Kümes Hayvancılığı

• Başta tavuk olmak üzere kaz, hindi, ördek gibi kanatlı hayvanların belli barınaklarda veya açık alanda beslenmesine kümes hayvancılığı denir.
• Kümes hayvancılığı, daha çok beyaz et ve yumurta elde etmek için kullanılır.
• Kazlardan elde edilen tüylerden yorgan ve yastıklara dolgu malzemesi yapılır. Ayrıca kaz tüyünün elyafa göre daha sıcak tutması, uzun ömrü ve hafif oluşundan dolayı uyku tulumu doldurma malzemesi olarak da kullanılır.
• Türkiye’de kümes hayvancılığı faaliyetleri kırsal alanlarda genellikle çiftçilerin kendi ihtiyaçlarını karşılamak için yapılmaktadır. Fakat modern üretim tesisleri; İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Adapazarı, Bolu ve Eskişehir çevrelerinde yaygındır.
• Tavuk ürünleri çok çabuk bozulduğu için üretimi daha çok büyük şehirlerin çevrelerinde gelişmiştir.

Diğer Hayvancılık Faaliyetleri

İpek Böcekçiliği

• İpek böceğinin kozasından elde edilen ipek, değerli bir dokuma ham maddesidir.
• İpek böceği dut ağacının yapraklarıyla beslenir. Bu nedenle ipek böcekçiliği yapılan yerlerde dut ağaçları yaygın olarak bulunur.
• İpek böceği düşük sıcaklıklardan olumsuz etkilendiği için sıcaklığın çok düşük olduğu yerler dışındaki yerlerde ipek böcekçiliği yapılabilmektedir.
• Diyarbakır, Şanlıurfa, Antalya, Kocaeli ve Bursa ipek böcekçiliğinin en fazla yapıldığı yerlerdir.
• Suni ipek üretiminin artmasıyla ipek böcekçiliği eski önemini kaybetmiştir.

Arıcılık

• Türkiye sahip olduğu zengin bitki örtüsü ve kısa mesafelerde değişen farklı iklim özellikleri arıcılık faaliyetleri açısından oldukça elverişli bir coğrafyaya sahiptir. Arıcılık faaliyetlerinden; bal, bal mumu, arı sütü, polen ve propolis gibi insan sağlığına yararlı ve besleyici ürünler elde edilir. Arılar, bitkilerin tozlaşmasını sağlayarak doğal denge ve tarımsal üretimde büyük bir görev görürler.
• Türkiye kovan varlığı ve bal üretiminde, dünyanın önde gelen ülkelerinden biridir.
• Arıcılık faaliyetlerindeki temel ürün bal olmasına karşın, bal üretimi yanında arı sütü veya polen ya da her iki ürünün üretimi birlikte yapılmaktadır.
• Batı bölgelerimizde, bal üretiminin önemli bir kısmını çam balı üretimi meydana getirir. Ancak, iklim şartlarına bağlı olarak çam balı üretim miktarında yıldan yıla önemli farklılıklar görülür.
• Türkiye’de arıcılık özellikle Antalya, Muğla, Manisa, İzmir, Bursa, Balıkesir, Çanakkale, Ağrı, Erzurum, Hakkâri, Rize, Artvin, Ordu, Erzincan ve Bitlis illerinde yaygın olarak yapılmaktadır.