Ormanlar

Ülkemizde kıyı kesimden iç kesimlere gidildikçe nem ve yağış miktarının azalması, ormanlık alanların seyrekleşmesine sebep olmuştur. Ülkemizin yüz ölçümünün %27’si ormanlarla kaplıdır.

Orman yönünden en zengin bölgemiz Karadeniz’dir. Türkiye’de ormanların dağılışı üzerinde en etkili faktörler sıcaklık, nem ve yağıştır. Orman üst sınırını sıcaklık belirler. Orman alt sınırını ise nem ve yağış belirlemektedir. Karadeniz kıyılarında ormanlar nem ve yağışın etkisiyle kıyı çizgisinden başlar. Diğer bölgelerimizde ise ormanlar daha yüksek seviyelerden başlamaktadır.

• Nem ve yağış miktarının fazla olduğu Karadeniz iklim bölgelerinde ormanlar geniş yer kaplar. Nem ve yağışın etkisiyle Kuzey Anadolu Dağları’nın denize bakan yamaçlarında bitki örtüsü çeşitliliği güney yamaçlarına göre daha zengindir.
• Doğu Karadeniz’de ladin ormanları yaygındır. Batı ve Orta Karadeniz’de ladin ağaç türleri azalırken, fındık, dişbudak gibi ağaç türleri çoğalır. Bunun yanı sıra köknar, sarıçam ve karaçam gibi iğne yapraklı ağaçlar da yaygındır.
• Akdeniz ve Ege kıyılarında Akdeniz ikliminin karakteristik ağacı kızılçamlar görülür. Bunun dışındaki ağaç türleri ise sedir, köknar, ardıç, meşe ve karaçamdır.
• İç bölgelerde akarsu boylarında söğüt, kavak, yükseltinin artmasına bağlı olarak yağışın arttığı yerlerde karaçam, ardıç, kızılağaç ve mazı ağacı yaygındır.

Geniş Yapraklı Ormanlar

Geniş yapraklı ormanlar Karadeniz iklim bölgelerinde geniş alanlarda yaygın olarak görülmektedir. Sıcaklığın azaldığı kış aylarında yapraklarını döker. Kayın, kestane, gürgen, ıhlamur, dişbudak, karağaç, kavak, söğüt, kızılağaçtan oluşur.

Marmara bölgesinde “kayın”, diğer bölgelerimizde “meşe” ormanları yetişme ortamı bulur. Meşe ağacı iç bölgelerde yaygındır.

İğne Yapraklı Ormanlar

İğne yapraklı ağaçların dağılışı Karadeniz’de 1000 m – 1500 m arasındadır. İğne yapraklı ağaçların 1000m’den sonra yetişme ortamı bulmasının nedeni sıcaklığın azlığına ve az yağışa karşı dayanıklı olmasıdır. Bu ormanların en belirgin özelliği güneş ışığını ve yüksek sıcaklığı sevmemesi tam aksine nem, sis ve bulutlu gün sayısını sevmesidir. Yıl boyunca yeşil kalan ve yaprak dökmeyen ormanlardır. Bu ormanlar ladin, sarıçam, köknar, karaçam, ardıç ve meşeden oluşur.

Sarıçam ormanları Doğu Karadeniz Dağları’nın güney yamaçlarında yaygın görülürken, ladin ormanları kuzey yamaçlarında yaygın bir şekilde görülür.

İğne yapraklı ormanlardan olan kızılçam ağacı Akdeniz iklim bölgelerinde yaygın bir şekilde yetişir. Bu ağaç türünün Karadeniz iklim bölgelerinde görülen iğne yapraklı ormanların aksine güneş ışığı ve sıcaklık isteği fazladır. Kuraklığa karşı dayanıklıdır.

Karma ormanlar:

• Ilıman nemli iklim bölgeleri olan Karadeniz’in denize bakan yamaçlarında yaygın olarak görülür. Geniş yapraklı ormanlarla iğne yapraklı ormanlar iç içe dağılış gösterir. Kayın, köknar, ladin, gürgen, dişbudak, kestane başlıca bitki topluluklarıdır.
• Geniş ve iğne yapraklı ormanların bir arada bulunduğu alanlar karışık orman topluluklarını oluşturur. Karışık yapraklı ormanlar soğuğa ve kuraklığa karşı dayanıklıdır.

Çalı Toplulukları

Maki

• Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı olan, Akdeniz iklim kuşağında görülen kısa ve bodur ağaçlardır.
• Yıl boyunca yeşil kalırlar, yaprak dökmezler.
• Yaprakları kalın, sert, cilalı ve kadifemsi tüylerden oluşur. Nedeni yaz kuraklığıyla oluşan terlemeyi ve su kaybını azaltmaktır.
• Makilerin kök sistemleri gelişmiştir.
• Başlıca türleri defne, sandal, keçi boynuzu, koca yemiş, menengiç, akçakesme, tesbih, mersin ve zeytindir.

Maki bitki örtüsü Akdeniz kıyılarında 700-800 metre, Ege kıyılarında 500-800 metre, Marmara kıyılarında 300-400 metreye kadar yetişme ortamı bulur. Akdeniz’den Ege ve Marmara’ya gidildikçe yetişme yükseltisi azalır. Bunun nedeni enleme bağlı sıcaklığın azalmasıdır.

Psodömaki

Karadeniz kıyılarında orman alanlarının insanlar tarafından tahrip edilmesiyle çalılıklar oluşur. Bunlara yalancı maki (psodömaki) denir. Başlıca türleri funda, sandal, menengiç, fındık, defne, kızılcık, şimşir, akçakesmedir.

Garig

Akdeniz ikliminin etkili olduğu yerlerde kızılçam ormanlarının tahrip edilmesiyle oluşmuş bitki topluluklarıdır. Başlıca türleri laden, nane, funda, diken çalısı, abdestbozandır.

Ot toplulukları

1. Bozkır

• Kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde sıcaklık ve yağışın azalmasına bağlı olarak ilkbahar yağışlarıyla yeşeren ve yaz kuraklığıyla sararan ot topluluklarıdır.
• Başlıca türleri geven, koyun yumağı, çoban yastığı, kekik, gelincik, yavşan otu, üzerlik, sığır kuyruğu, peygamber çiçeğidir.
• Karasal iklimin etkili olduğu alanlarda ormanların tahrip edildiği sahalarda oluşan bozkır alanlarına antropojen bozkır denir.
• Bozkır bitki örtüsü, İç Anadolu, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Ergene Havzası’nda yaygın olarak görülür.

2. Çayır

• İlkbahar yağışlarıyla yeşeren ve yaz boyu yeşil kalan uzun boylu ot topluluklarıdır.
• Erzurum-Kars Platosu, Doğu Karadeniz ve Batı Karadeniz Dağları, Toros Dağları’nın yüksek kesimlerinde yaygın olarak rastlanır.
• Çayırlar ilkbahar ve yaz aylarında yağışın fazla olduğu serin yerlerde yaygın olarak yetişir.
• Başlıca türleri geven, yıldız, mine, kar çiçeği, düğün çiçeği, kardelen, taşkıran, tarla sarmaşığı ve yumaktır.

Örnek Sorular:

Akdeniz ve Ege kıyılarında makilerin tahrip edildiği, toprağın inceldiği alanlarda, genellikle 1-2 metre yüksekliğinde dikenli çalılardan oluşan bitki toplulukları görülür.

Bu bitki topluluklarına ne ad verilir?

A) Devedikeni B) Garig C) Bozkır D) Antropojen bozkır E) Şimşir

---

Makiler, Marmara kıyılarında 300-400 metre, Ege kıyılarında 500-600 metre, Akdeniz kıyılarında 700-800 metre yükseltiye kadar çıkabilmektedir.

Buna göre, makilerin çıkabildiği üst sınırın bölgelere göre değişiklik göstermesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bakı B) Yer şekilleri C) Enlem D) Yükselti E) Gezici basınçlar

---

Yasemin’in yaşadığı köy, Türkiye’nin en az yağış alan bölgesindedir. Köyün çevresinde, Yasemin koyunlarını otlatmaktadır. Yasemin’in ailesi, bir yıl buğday ekip, bir yıl boş bıraktıkları tarlalarından yeterli verim alamamaktadır.

Buna göre, Yasemin’in yaşadığı köyün bulunduğu bölge ile ilgili, aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılır?

A Doğal bitki örtüsü yüksek dağ çayırlarıdır.
B) Doğal bitki örtüsü bozkırdır.
C) Doğal bitki örtüsü makidir.
D) Doğal bitki örtüsü ormandır.
E) Batı Karadeniz Bölümü’nde bulunmaktadır.