Türkiye’nin AB Serüveni

Ankara Antlaşması ve Katma Protokol

Türkiye ile AB’nin ilişkileri 1959’da Türkiye’nin Avrupa Ekonomik Topluluğuna yaptığı tam üyelik başvurusu ile başladı. 1963’te imzalanan Ankara Antlaşması ile de Avrupa Birliği üyelik süreci başlamış oldu.

1973’te yürürlüğe giren Katma Protokol ile geçiş döneminin hükümleri ve tarafların üstleneceği yükümlülükler belirlendi. Ancak protokol öngörüldüğü şekilde uygulanamadı.

12 Eylül 1980 askeri darbesi üzerine AET, Türkiye ile ilişkilerini dondurmuş ve mali iş birliğine son vermiştir. Katma Protokol’ün sadece ticari hükümleri işlemeye devam etmiştir.

Türkiye’nin Gümrük Birliği’ne Girişi

AB Komisyonu, 1989’da Türkiye’nin üyeliği için öncelikle gümrük birliği sürecinin tamamlanması gerektiğini belirtmiştir. 5 Mart 1995’te Türkiye ile AB arasındaki Gümrük Birliği Antlaşması imzalanmış antlaşma 1 Ocak 1996 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Gümrük Birliği Antlaşması, malların serbestçe dolaşımı sırasında gümrük vergilerinin kaldırılması ve üçüncü ülkelere karşı ortak gümrük tarifelerinin uygulanmasına yöneliktir.

AB’nin Genişleme Süreci ve Türkiye

1993 Kopenhag Zirve TopIantısı’nda Doğu Avrupa ülkelerini kapsayan genişleme süreci başlatıldı. Türkiye bu sürece alınmadı. 1997 Lüksemburg Zirvesi’nde Türkiye’nin tam üyeliğinin siyasi ve ekonomik reformların sürdürülmesine, Yunanistan ile iyi ilişkiler kurulmasına ve Kıbrıs sorununun çözümü için BM gözetimindeki müzakerelerin desteklenmesine bağlı olduğu belirtilmiştir.

1998 Cardiff Zirvesi Sonuç Belgesi’nde Türkiye’yi tam üyeliğe hazırlamak için sunulan “Avrupa Stratejisi” onaylandı. Türkiye 1999’da Helsinki’de yapılan AB Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi’nde oybirliği ile Avrupa Birliği’ne aday ülke olarak kabul ve ilan edildi.

Tarama Süreci ve Müzakerelerin Başlaması

Üyelik müzakerelerine başlamamış aday ülkelerin katılım hazırlıklarını hızlandırmak için tarama süreçleri uygulanmıştır. Türkiye’ye siyasi kriterleri yerine getirmediği gerekçesi ile bu süreç uygulanmamıştır.

2004’te Brüksel’de toplanan AB Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi’nde Türkiye’nin siyasi kriterleri yeterli ölçüde yerine getirdiği belirtilmiş ve katılım müzakerelerine 3 Ekim 2005 tarihinde başlanması kararlaştırılmıştır. Türkiye, 3 Ekim 2005’te AB’ye tam üyelik için müzakerelere başlamıştır.