Bu konu ile Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nde yasama, yürütme ve yargı güçleri arasındaki ilişkiyi açıklayacağız.

Kavramlarımız

Yasa: Yasama organı tarafından konulan ve uyulması gereken kullar bütünüdür.

Hükümet (Kabine): Devletin görevlerini yerine getirmesini sağlayan, yürütme organı yani Cumhurbaşkanı başkanlığındaki bakanlar kuruludur.

Yetki Kanunu: Değişik konularda TBMM’nin hükümete kanun çıkarma yetkisini tanıdığı kanundur.

Veto Hakkı: Cumhurbaşkanı uygun görmediği kanunu Meclise tekrar gönderebilmesidir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM): Türkiye’de yaşayan bir vatandaş ülkesinde bütün yargı yollarını kullanıp hala hakkının ihlalinin devam ettiğini düşünüyorsa AİHM’e başvurabilir.

Not: Kuvvetler (Güçler, Erkler) Ayrılığı ilk kez 1924 Anayasası ile konmuştur.

TBMM’de milletvekili sayısı 600’dür. Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilme zorunluluğu bulunurken bakanların milletvekili olma şartı yoktur. Bakanlar meclis dışından da atanabilir. Meclis içinden seçilen bakanın milletvekilliği sona erer.

Mevcut anayasanın 7, 8 ve 9’uncu maddeleri gereği olarak kuvvetler ayrılığı kesin çizgilerle ayrılmıştır. Haksızlıkların, denetimin ve halkların haklarını güvence altına alınması için kuvvetler ayrılığı olması gerekir. Kuvvetler ayrılığı sayesinde devletin güçleri yasama, yürütme ve yargı olmak üzere üçe ayrılır. Böylece devletin işlevinin güçlü ve dengeli bir şekilde çalışması amaçlanır.

1. Yasama:

• Yasa yapmak
• Yasa değiştirmek
• Yasa kaldırmak

2. Yürütme:

• Yasaların uygulanmasıdır.

3. Yargı:

• Bireyle-birey ya da bireyle devlet arasındaki ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözümlenmesidir.
• Bağımsız ve tarafsız mahkemelere aittir.

Bu üç kuvvet ayrı ayrı çalıştığı için kuvvetler ayrılığı (erkler ayrılığı) denilmiştir.

Ülkemizde kuvvetler sert bir şekilde ayrılır. Kanıtı: Bir milletvekili (yasama) aynı zamanda bakanlar kurulunda (yürütme) yer alamaz.

Yasama Yetkisi

Anayasamızın 7. Maddesine göre: Yasama Yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne aittir. Bu yetki devredilemez.

Bazı durumlarda KHK (Kanun Hükmünde Kararname) ile Yasama yetkisini Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu kullanabilmektedir. Ama bu yetkiyi kullanabilmek için TBMM’den Yetki Kanunu almak zorundadır.

TBMM’de yeni bir yasa için milletvekilleri yasa teklifi sunar.

Sunulan bu yeni yasa teklifi önce TMMM Başkanlığı’na gelir. İncelenmek üzere Komisyon’a gönderilir. En son olarak da TMMM Genel Kurulu’nda oylanarak Kanun(Yasa) haline gelir.

Kanunun yürütülmesi için Cumhurbaşkanına sunulur. 30 gün içinde inceler. Kabul ederse Resmi Gazete’de 15 gün içinde yayımlanır. Böylece Kanun yürürlüğe girmiş olur.

Yürütme Yetkisi

Anayasamızın 8. Maddesine göre: Yürütme Yetkisi ve görevleri Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu’na aittir.

Cumhurbaşkanı’nın;

• Devletin başı olmak
• Bakanları atamak ve bakanların görevine son vermek
• Yabancı devletlere elçi göndermek ve elçi kabul etmek
• Genel Kurmay Başkanı’nı atamak
• Milli Güvenlik Kurulu’na başkanlık etmek
• Üniversite rektörlerini atamak

gibi birtakım Yürütme ile ilgili görevleri vardır.

Bakanlar Kurulu:

Başkanı Cumhurbaşkanı olup, vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini kullanabilmeleri için yasaların uygulanmasını sağlarlar.

• Ülkenin Genel siyasetini yürütmek,
• Milli güvenliği sağlamak, silahlı kuvvetlerini yurt savunmasına hazırlamak,
• Gibi görevleri olup ülkemizde 16 tane bakanlık bulunmaktadır.

Yargı Yetkisi

Anayasamızın 9. Maddesine göre: Yargı Yetkisi Türk Milleti adına Bağımsız Mahkemelere aittir.

Yargı ve Mahkemeler:

Mahkemeler tarafsız ve bağımsız olup, kişilerin yaşamış olduğu anlaşmazlıkları çözer.

a) Anayasa Yargısı:

Kanunların Anayasaya uygunluğunu denetler.

Anayasa yargısı alanında tek mahkeme olan

Anayasa Mahkemesi bu denetimi yapar ve kararları kesindir. Aynı zamanda yüksek mahkemelerimizdendir.

b) Adli Yargı:

Kapsamı en geniş olan yargıdır. Ceza davalarına bakar. Alt mahkemeleri Hukuk ve Ceza Mahkemeleri olup en üst mahkemesi Yargıtay‘dır.

c) İdari Yargı:

İdari alanlardaki davalara bakar. Alt mahkemeleri İdari ve Vergi Mahkemeleridir. Üst Mahkemesi ise Danıştay‘dır.

d) Diğer Mahkemeler:

Yargılar arası uyuşmazlık için Uyuşmazlık Mahkemesi ve hesap yargısı için Sayıştay diğer yüksek mahkemelerimizdendir.

Üst Mahkemeler alanlarının en üst inceleme yeri olup kararları kesindir.

Ceza mahkemesindeki dava sonucunu kabul etmeyip üst mahkemesi olan Yargıtay’a durumu taşıyabiliriz. Üst mahkemeden çıkacak sonuca itiraz etme şansımız yoktur. (Temyiz yeridir)