Dünya’nın en eski kültürlerinden biri olan Türk kültürünün kültür ocağı Orta Asya’dır. Türk kültürünün ortaya çıktığı Orta Asya’nın coğrafi koşulları Türk kültürünün şekillenmesinde oldukça etkili olmuştur. Orta Asya’da kurak ve yarı kurak iklimin görülmesi hayvancılık faaliyetlerinin yapılmasına neden olmuştur. Bu durum Türklerin göçebe yaşam tarzının oluşmasında etkili olmuştur.
Türk kültürü, ilk ortaya çıktığı Orta Asya’da, komşu olduğu Çin ve Moğol kültürlerinden etkilenmiş ve onları etkilemiştir. Coğrafi koşulların değişmesi ve Çin baskılarından dolayı göç etmek zorunda kalan Türkler, güneye doğru yaptıkları göçler ile Hint ve Pers kültürlerinden, Anadolu’ya yaptıkları göçler ile de Avrupa ve Arap – islâm kültürlerinden etkilenmiş ve onları etkilemiştir. Türk kültürünün en hızlı yayıldığı 1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’ya yerleşen Türkler, yerleşik hayata geçerek tarım – hayvancılık faaliyetleriyle uğraşmışlardır. Ancak Orta Asya’dan kalan bozkır ve atlı göçebe kültürünün Anadolu’da da izlerini görmek mümkündür.
Orta Asya’daki göçebe yaşam tarzından kalma Türk kültür simgeleri olan çadır, at, halı ve kilim dokumacılığı ile benzeri el sanatlarını günümüzde de görmek mümkündür. Orta Asya’dan çeşitli bölgelere göç eden Türkler, yerleşik hayata geçerek Türk kültürünü sembolize eden han, medrese, kervansaray, çeşme köprü ve cami gibi eserleri Türk kültürüne kazandırmıştır. Türk kültürü Türkiye, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan ve Azerbaycan’da yaygındır. Ayrıca Türk kültürünün özelliklerini Rusya Federasyonu’nda, Balkanlarda ve Arap ülkelerinde de görmek mümkündür.
Türkler gelişmiş bir devlet sistemine sahip olup diğer kültürlere örnek olmuştur. Özellikle yönetim biçimleri, adil hukuk kuralları ve düzenine sahip olmalarıyla örnek olmuştur. Türklerin yaşadığı coğrafyalarda tarih boyunca farklı kültürlere sahip insanlar aynı bayrak altında, hoşgörü ve sevgi ortamında yaşamışlardır. Dünya’da ilk atı evcilleştiren, ilk demir ve kumaşı kullanan Türklerdir.
Bilgi: Türklerin dünya kültürüne katkıları üç unsura dayanır. Bunlar, atın evcilleştirilmesi yoluyla sürat fikrinin aşılanması, demirin işlenmesi ve demirciliği geliştirilmesiyle teknolojinin geliştirilmesi ve hukuk fikrinin geliştirilmesiyle insan haklarına katkı olarak sıralanabilir. Bu üç unsur Türklerin dünyaya armağan ettiği konulardır.
Bilgi: Türk kültürünün korunması ve yaşatılması için 1931 yılında Türk Tarih Kurumu, 1932 yılında Türk Dil Kurumu ve 1935 yılında ise Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi kurulmuştur.
Türk Kültürünün Genel Özellikleri
- Çok köklü ve eski olması
- Coğrafi özelliklerinden dolayı hem göçebe hem de yerleşik özellikler taşıması
- Kültür ocağının Orta Asya olması nedeniyle denizden uzaktır. Bu nedenle daha çok karasal özelliklerin etkisinde kalması
- Birçok kültürü etkilemiş ve onlardan etkilenmiş olması
- Geçim kaynaklarının daha çok tarım ve hayvancılık faaliyetleri olması
- İnsan sevgisi ve Dünya barışını temel alması
- Sanat, mimari ve edebiyat gibi birçok alanda zengin olması
Türk Kültürünü Etkileyen Faktörler
- Komşu medeniyetlerin kültürleri
- Yoğun olarak yapılan ekonomik faaliyetler (tarım, hayvancılık gibi)
- Bulunduğu coğrafi konum
- İklim ve bitki örtüsü
- Yer şekilleri ve toprak özellikleri
- Gelenek ve görenekler
- En Su özellikleri
- Dini inançlar
Bilgi: Türk kültürünün Orta Asya kökenli olması, karasal iklimin görülmesi, geniş düzlükler ve bozkırın yaygın olması, halıcılık ve kilim dokumacılığının yaygın olması, cirit, okçuluk, at yarışı ve güreş geleneklerinin olması, bağlama ve bağlamanın atası olan kopuz çalgısı, cami, han, kervansaray ve köprü gibi yapıların olması, tarım, hayvancılık gibi ekonomik faaliyetlerin görülmesi gibi unsurlar Türk kültürünün maddi unsurları iken İslamiyetin yaygın görülmesi, komşu kültürlerden etkilenmiş ve onları etkilemiş olması, hem yerleşik hem de göçebe yaşam tarzının olması, bayramlarda ve özel günlerde ailelerin bir araya gelmesi, Türk dili ve lehçelerinin olması, aile büyüklerine saygılı olunması gibi unsurlar Türk kültürünün manevi unsurları arasında sayılır.
