TOPRAĞIN HİKAYESİ
Kayaçların ayrışması ile oluşmuş içinde mineraller, organizmalar, organik maddeler hava ve su bulunan örtüye toprak denir.
Kayaçlar sıcaklık, nem, yağış, rüzgarlar, basınç, bitki örtüsü gibi etmenlere bağlı olarak ayrışmaya uğrarlar.
Kayaçların ayrışması fiziksel, biyolojik ve kimyasal olmak üzere üç şekilde gerçekleşir.
1) Fiziksel (mekanik) ayrışma ;
- Gündüzleri ısınarak genleşen taşlar, geceleri soğuyarak büzülür, çatlar ve parçalanır.
- Yıllık ve günlük sıcaklık farkının fazla olduğu kurak iklim bölgelerinde yaygındır.
- Kayaçların kimyasal yapıları değişmeden fiziksel yapılarında görülen parçalanma, ufalanma ve ayrışma olayıdır.
- Taşların arasına giren sular soğuk havalarda donarak taşları parçalar.
2) Biyolojik ayrışma;
- Kayaçların ayrışmasında bitkiler ve bazı canlılarında rolü vardır.
- Bitki kökleri ve canlıların salgıları kayaçların ayrışmasına neden olur.
3) Kimyasal ayrışma
- Kayaçları oluşturan unsurların suda eriyerek kimyasal özelliklerinin değişmesi sonucundaki parçalanma, ufalanma ve ayrışma olayıdır.
- Kimyasal çözünme daha çok sıcak ve nemli iklim bölgelerinde görülür.
Toprak oluşumunu etkileyen etmenler;
- bitki örtüsünün etkisi
- iklimin etkisi
- anakayanın etkisi
- yerşekillerinin etkisi
- zaman etkisi
- canlıların etkisi
TOPRAĞIN KATMANLARI (Horizonlar)
Toprağın kalınlıkları ne olursa olsun yüzeyden derinliğe doğru inildikçe farklı özelliklere sahip katmanların oluştuğu görülür. Bu katmanlara horizon denir.
A Horizonu
- Bitkisel artıkların ayrışması ile oluşmuştur.
- Bitkiler bu tabakalarda tutunur ve yetişir.
- Organik madde bakımından zengindir.
- Genellikle koyu renklidir.
B Horizonu
- Toprağın üst katından taşınan killerin, minerallerin, kireçlerin biriktiği toprak tabakasıdır. Kısaca birikim katıdır.
C Horizonu
- Ana kayanın özelliğini taşıyan ayrışma katıdır.
D Horizonu
- Toprağın anakaya özelliğini belirleyen ana kayanın bulunduğu kattır.
