NAZIM HİKMET RAN (1902—1963)

Yayımlanan ilk şiiri 1918’de Mehmet Nazım imzasıyla Ümid dergisinde neşredilen “Hâlâ Selvilerde Ağlıyorlar mı?”dır.

Başlangıçta ölçülü uyaklı şiirler yazmış, sonra serbest ölçüye geçmiştir.

Türk edebiyatında serbest ve toplumcu gerçekçi şiirin öncüsü olmuştur.

Şiirde kullanılan, kullanılmayan sözcükler diye bir ayrım yapmayan şair, dizeleri kullanmaya getirdiği özgünlükle de serbest nazmın gelişmesinde büyük bir rol oynamıştır.

Hitabete dayalı şiirler yazmış, propagandaya dayalı, etkili bir üslup kullanmıştır.

Belli bir dönem Rus şair Mayakovski’nin öncülüğünü yaptığı fütürizm akımından etkilenmiştir.

Makine hâkimiyetinin özlemini çeker hatta Makinalaşmak İstiyorum şiirinde makine olmak istediğini dile getirmiştir.

1950-1963 arasında şiirini olgunlaştırmış; yurt dışında yaşamak zorunda kalan şair, şiirlerinde “özlem” ve “yurt özlemi” temalarını işlemiştir. Tahir ile Zühre Meselesi, Mavi Gözlü Dev, Piraye’ye Mektuplar, Kerem Gibi adlı şiirler sanatçının ünlü şiirleridir.

Resimli Ay dergisinin 1929 Haziran ve Temmuz sayılarında “Putları Yıkıyoruz” başlığı altında yayımladığı yazı serisiyle Abdülhak Hamit Tarhan ve Mehmet Emir’in kişiliğinde geleneğe hücum etmiş, tepkiyle karşılanmış ve eski-yeni tartışmasını alevlendirmiştir.

Jokond ile Si-Ya-U, Benerci Kendini Niçin Öldürdü, Kuva-yı Milliye Destanı, Taranta Babu’ya Mektuplar, Simavna Kadısı Oğlu Şeyh Bedrettin Destanı ve Memleketimden İnsan Manzaraları destan niteliğindeki şiirleridir.

Eserleri

— Şiir: SSS Satır, Güneşi İçenlerin Türküsü, Jokond ile Si-Ya—U, Varan 3, 1+1=Bir, Sesini Kaybeden Şehir, Gece Gelen Telgraf, Benerci Kendini Niçin Öldürdü, Taranta Babu’ya Mektuplar, Portreler, Simavna Kadısı Oğlu Şeyh Bedrettin Destanı, Saat 21-22 Şiirleri, Memleketimden İnsan Manzaraları, Kuvayi Milliye Destanı (Kurtuluş Savaşı Destanı), Yeni Şiirler, Son Şiirler, Rubailer, Dört Hapishaneden, Yatar Bursa Kalesi’nde

— Oyun: Unutulan Adam, Kafatası, Ferhat ile Şirin, Yusuf ile Menofis, Saba-
hat, Enayi, Demokles’in Kılıcı, İnek

— Roman: Kan Konuşmaz, Yeşil Elmalar, Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim

— Masal: Sevdalı Bulut, La Fontaine’den Masallar, Orman Cücelerinin Sergüzeşti

— Fıkra: İt Ürür Kervan Yürür, Milli Gurur

— Mektup: Kemal Tahir’e Hapishaneden Mektuplar, Cezaevinden Memet Fuat’a Mektuplar, Bursa Cezaevi’nden Va-Nu’lara Mektuplar, Piraye’ye Mektuplar

AHMED ARİF (1927-1991)

Nazım Hikmet’in etkisiyle toplumcu gerçekçi şiir anlayışını benimsemiştir.

Şiirlerinde, Anadolu insanının her türlü sorunları ve beklentilerini dile getirmiştir.

En çok hapishane atmosferi, özgürlük, dayanışma, özlem, umut, korkusuzluk, çaresizlik, halkın çilesi, baskılar, yiğitlik, sevda, özgürlük, başkaldırı gibi konu ve izlekleri işlemiştir.

Şiirlerinde, Doğu Anadolu’nun yerli ögelerini işlemiş; efsane, halk hikâyesi, rkü, ağıt ve masalların özüyle beslenmiştir.

Eserleri

– Şiir: Hasretinden Prangalar Eskittim, Yurdum Benim Şahdamarım
– Mektup: Cemal Süreya’ya Mektuplar

CEYHUN ATUF KANSU (1919—1978)

Asıl mesleği doktorluk olan sanatçı, Anadolu’nun çeşitli yerlerinde bulunmuştur.

İlk şiirlerinde halk şiiri geleneğine bağlı olarak hece ölçüsünü kullanmıştır.

1940’tan sonra serbest şiir tarzını ve toplumcu gerçekçi şiir anlayışını benimsemiştir.

Şiirlerinde; Kemalizmi, halkın yaşama savaşını, özlemlerini, hayal kırıklıklarını; Anadolu’nun mahalli rengini ve hasta çocuklarını, çocuk sevgisini, hümanizmi, hoşgörüyü tabiat sevgisini işlemiştir.

”Kızamuk Ağıdı”, “Bağımsızlık Gülü” ve ”Dünyanın Bütün Çiçekleri” adlı şiirleri ünlüdür.

Eserleri

— Şiir: Bir Çocuk Bahçesinde, Bağbozumu Sofrası, Çocuklar Gemisi, Yanık Hava, Haziran Defteri, Yurdumdan, Bağımsızlık Gülü, Sakarya Meydan Savaşı, Buğday Kadın Gül ve Gökyüzü

CAN YÜCEL (1926-1999)

Modern şiirimizin hiciv ustalarından biridir. Şiirlerinde argo, küfür ve müstehcen sözlere yer vermiş,
toplumcu sanat anlayışını benimsemiştir. “Hayatta Ben En Çok Babamı Sevdim” şiirleri ünlüdür.

Eserleri

— Şiir: Sevgi Duvarı, Yazma, Bir Siyasinin Şiirleri, Ölüm ve Oğlum, Şiir Alayı, Canfeda, Gece Vardiyası, Gezintiler, Maaile, Alavara, Mekânım Datça Olsun, Güle Güle Seslerin Sessizliği, Rengahenk, Gökyokuş, Beşibiryerde, Altısıbiryerde, Çok Bi Çocuk, Kısa Devre, Kuzgunun Yavrusu, Sekizibirde, Gece Vardiyası Albümü, Seke Seke, Mekânım Datça Olsun

ERCÜMENT BEHZAT LAV (1903—1984)

İlk şiir kitaplarını 1930’lu yılların başında yayımlayarak adını duyuran şair ölçülü, uyaklı şiire karşı çıkışıyla dikkati çekmiştir. Fütürizmin ilk temsilcilerindendir.

Gerçeküstücülükten başlayarak değişik şiir akımlarını deneyen şair, şiirimize alaysılamayı getiren ilk şair olma özelliğini taşır.

Eserleri
— Şiir: S_O_S, Kaos, Açıl Kilidim Açıl, Mau Mau, Üç Anadolu

HASAN İZZETTİN DİNAMO (1909—1989)

İlk önce heceyle şiirler yazan ve bireysel konulara yer veren sanatçı, Nazım Hikmet’in “835 Satır” şiir kitabını okuyunca serbest vezinle şiir yazmaya başlar.

Daha sonra kendisine has bir şiir tarzı kurmuştur. Şiirlerinde daha çok ideolojisini dile getirmiştir.

Eserleri
— Şiir: Ad’sız Kitap, Deniz Feneri, Karacaahmet Senfonisi, Özgürlük Türküsü, Sürgün Şiirleri, Gecekondumdan Şiirler, Kavga Şiirleri, Çoban Şiirleri, Tuyuğlar, Nazım’dan Meltemler:

— Roman: Kutsal İsyan (8 cilt), Kutsal Barış (7 cilt), Ateş Yılları, Savaş ve Açlar…

A. KADİR (1917—1985)

Tam adı Abdülkadir Meriçboyu’dur. İlk şiirlerinde Nazım Hikmet etkisi görülen A. Kadir, şiir yazmayı ölümüne dek sürdürerek toplumcu şiirin öncüleri arasında yer almıştır. Şiirlerinin özünü savaş acıları, yoksul kişiler, yaşama sevgisi, özgürlük ve daha iyi bir dünya özlemi gibi toplumsal gerçekler oluşturur. Azra Erhat ile beraber “İlyada” ve “Odysseia” destanlarını çevirmiştir.

Eserleri

— Şiir: Tebliğ, Hoş Geldin Halil İbrahim, Dört Pencere, Mutlu Olmak Varken (bütün şiirleri), Asıl Adalet, Bugünün Diliyle Mevlana, Bugünün Diliyle Hayyam, Bugünün Diliyle Tevfik Fikret, Eski Çağlar Tarihi (Bugünün Türkçesiyle T. Fikret’in Tarih-i Kadim’i)

GÜLTEN AKIN (1933-2015)

Başlangıçtaki bireysel duyarlığı 1970’lerden sonra yerini toplumsallığa bırakır. Halk şiiri geleneğini ve Nazım Hikmet çizgisini takip ederek nesnel ve toplumsal bir şiir dünyası kurar. Halk edebiyatı geleneğinden başarıyla yararlanmıştır. Eserlerinde kadının savunmasına ağırlık vermiştir.

Eserleri

— Şiir: Kırmızı Karanfil, Kestim Kara Saçlarımı, Sığda, Ağıtlar ve Türküler, Seyran Destanı, Sevda Kalıcıdır, Sonra İşte Yaşlandım, Sessiz Arka Bahçeler, Seyran (toplu şiirler);

Deneme: Şiir Üzerine Notlar, Şiiri Düzde Kuşatmak

ARİF DAMAR (1925-2010)

1940 sonrası toplumsal-gerçekçilik anlayışına bağlı bir şair olarak “eşitlik, özgürlük, işsizlik, ekmek kavgası, siyasal ve bireysel zorbalığa karşı çıkış, emeğe ve emekçiye saygı gibi konuları toplumcu bir dünya görüşü açısından işlemiştir. Toplumcu gerçekçilik anlayışının hâkim olduğu dönemde (1940-1956); kavgacı ama barışçıl ve insancıl yanı ağır basan şiirler yazmıştır. 1956’dan sonra sanat kaygısı hâkimdir. Sürrealist akımdan etkilenerek dolaylı anlatıma ve imgelemeye dayanan bir şiir anlayışı ortaya koymuştur.

Eserleri

— Şiir: Günden Güne, İstanbul Bulutu, Kedi Aklı, Saat Sekizi Geç Vurdu, Alıcı Kuş, Seslerin Ayak Sesleri, Alıcı Kuşu Kardeşliğin, Ölüm Yok ki, Ay Ayakta Değildi, Yoksulduk Dünyayı Sevdik, Ay Kar Toplayamaz ki (Toplu Şiirler), Onarırken Kendini, Kitaplar Kitabı (Toplu Şiirler), Külliyen Red, Kırık Makara, Gitme Kal

HASAN HÜSEYİN KORKMAZGİL (1927-1984) 4

Toplumcu gerçekçi şiirin önde gelen temsilcilerindendir. Eserlerinde köylü, çiftçi gibi kırsal kesimin insanları ile işçi sınıfın yaşamlarını ele almıştır. Kendine özgü şiir anlayışıyla çağdaş bir Pir Sultan Abdal olmayı arzulamış, halk şiirinin yergi ve mizah ögelerini başarıyla kullanmıştır. Mizahi ve yergili anlatımla sömürü, grev, barış, savaş, özgürlük, aşk, tabiat, kapitalizm, işbirlikçilik, emekçi halkın yaşamını anlatmıştır.

Eserleri

– Şiir: Kızılkuğu, Ağlasun Ayşatağı, Oğlak, Acıyı Bal Eyledik, Kelepçenin Karasında Bir Ak Güvercin, Kavel, Kızılırmak, Temmuz Bildirisi, Koçero Vatan Şairi, Filizkıran Fırtınası, Acılara Tutunmak, Işıklarla Oynamayın, Kandan Kına Yakılmaz, Tohumlar Tuz İçinde, Haziranda Ölmek Zor
– Mizahi Hikaye: Bıyıklar Konuşuyor, Öhhöö!, Made İrı Turkey

CAHİT IRGAT (1916-1971)

Toplumcu gerçekçi şiir anlayışının şairlerinden biridir. Romantik ve egzotik özellikler taşıyan ilk şiirlerinde Cahit Saffet“ imzasını kullanan sanatçı, daha sonraki şiirlerinde ise kötümser, öfkeli bir söyleyişle toplumsal bozuklukların eleştirisine yönelmiştir.

Eserleri
— Şiir: Bu Şehrin Çocukları, Rüzgârlarım Konuşuyor, Ortalık, Irgadın Türküsü

ŞÜKRAN KURDAKUL (1927—2004)

Öğrencilik yıllarında 1942’de şiir yazmaya başlayan, şair vezinli ve kafiyeli tarzdaki geleneksel tarzda kaleme aldığı ilk şiirlerinden sonra, yeni şiirin imkânlarından yararlanarak toplumsal gerçekçi şiire yönelmiş ve 0 dünya görüşünün şiirlerini yazmıştır.

Şiirin yanında “edebiyat tarihi” alanındaki çalışmalarıyla da tanınmıştır.

Eserleri

— Şiir: Tomurcuk, Zevklerin ve Hülyaların Şiirleri, Giderayak, Nice Kaygılardan Sonra, İzmir’in İçinde Amerikan Neferi, Halk Orduları, Acılar Dönemi, Bir Yürekten Bir Yaşamdan, Ökselerin Yöresinde, Ölümsüzlerle, İhtiyar Yüzyıla Şiirler; Öykü: Tanığın Biri, Beyaz Yakalılar, Kurtuluştan Sonra, Onların Çocukları…

MEHMET BAŞARAN (1926- …)

Köy Enstitülü toplumcu gerçekçi şair ve yazarlardan biridir. Köy Enstitüleri Dergisi’nde şiirler yayımlayarak  edebiyata girmiş, toplumcu bir dünya görüşüyle şiirlerini ve diğer nesir türündeki eserlerini yayımlamıştır.

Eserleri

— Şiir: Ahlat Ağacı, Karşılama, Nisan Haritası, Kocakent, Pıtraklı Memleket, Gök Ekin, Meşe Seli, Günler Tuz Rengi, Sis Dağının Başında Borana Bak Borana, Koca Bir Troya Dünya;

Öykü-Anı: Aç Harmanı, Zeytin Ülkesi, Sürgünler, Elif Diye Bir Türkü, Dilsiz Oyunu, Yasaklı, Hoşça kal Dünya,
Giz Kokan Suskunluk, Kalın Mavi Bir Ses, Eylülün Kızgın Soluğu;

Roman: Memetçik Memet, Boyalı Irmak

ÖMER FARUK TOPRAK (1920—1979)

1940 kuşağı olarak tanınan toplumcu—gerçekçi şairlerin en önemlilerindendir. 1940’lı yıllardan itibaren Yürüyüş ve Ant dergilerinde yayımlanan toplumsal gerçekçi şiirleriyle tanınmıştır. İlk şiirlerinden itibaren ‘renklere dayalı nitelendirme’ tarzının varlığı dikkati çeker: mavi sabah, mavi akşam, kırmızı sonbahar, maviliğin yastığı, şefkatin atlas yorganı, pembe gençlik, yemyeşil bir ölümsüzlük…

Eserleri

— Şiir: İnsanlar, Hürriyet, Dağda Ateş Yakanlar, Susan Anadolu, Ayışığı,
Tüm Şiirleri; Roman: Tuz ve Ekmek

NEVZAT ÜSTÜN (1924-1979)

1940 sonrası toplumcu-gerçekçi şairleri arasında sayılmıştır. İlk şiirleri Garip akımının izlerini taşır, daha sonra toplumcu gerçekçi bir çizgiye yönelmiştir.

Eserleri

– Şiir: Oluş, Yaşadığımız Devre Dair Şiirler, Cüceler Çarşısı, Titikler Kapısı, Güneş Ülkesi, Hey Sen Amerikalı, Köprübaşı (Bütün Şiirleri), Ak Yeşil Kavak Ağaçları, Beklenen Sabah

ENVER GÖKÇE (1920—1981)

Toplumcu—gerçekçi şiirleri ile tanınmıştır. Halk şiirinin söyleyiş özelliklerinden, yerel sözcüklerle anonim deyimlerden yararlanmış; genellikle kısa dizelerden oluşan, kendine özgü, kavgacı, toplumcu bir şiir geliştirmiştir.

Eserleri

— Şiir: Dost Dost İlle Kavga, Panzerler Üzerimize Kalkar, Şiirler

SUAT TAŞER (1919-1982)

1940 sonrası toplumcu gerçekçi şairler arasında düşünce ögesi ağır basan şiirleriyle slogancılığa uzandığı
görülür. Şiirlerinde hitabet tarzı ağır basar. Daha sonraki şiirlerinde ise bireysel duyguları işlemiştir.

Eserleri

— Şiir: Bir, Hürriyet (Ömer Faruk Toprak ile), Merhaba, Haraç Mezat, İkinci Kurtuluş, Hayret Bey’in Serüveni, Evrende Ellerimiz

METİN ELOĞLU (1927-1985)

Garip akımının izleri bulunan ilk şiirlerinde açık ve anlaşılır bir dille toplumsal konuları işlerken daha sonra İkinci Yeni şiirinin etkisiyle kapalı, soyut, alışılmış dil kurallarına ters düşen daha çok kelimelere ağırlık veren şiirler yazmıştır.

Eserleri

— Şiir: Düdüklü Tencere, Sultan Palamut, Horozdan Korkan Oğlan, Türkiye’nin Adresi, Ayşemayşe, Dizin, Yumuşak G, Rüzgâr Ekmek, Hep, Yine, Şiirce, Ay Parçası, Önce Kadınlar, Bu Yalnızlık Benim (Toplu Şiirler), İbresiz Bir Pusula

MEHMED KEMAL (1920-1998)

Edebiyatımızda 1940 kuşağı olarak tanınan şairlerden biri olarak toplumsal bozuklukları, kimi zaman ince bir duyarlıkla, kimi zaman da yergiye kaçan bir anlatımla dile getirmiştir. Emekçi, yoksul halkın yaşantısını sınıfsal belirginleştirmeye özen göstererek işlemiştir.

Eserleri

—Şiir: Birinci Kilometre