Tarihsel bilginin üretim süreci, geçmişte yaşanmış olayları öğrenmemizi sağlayan sistematik bir araştırma yöntemidir. Bu süreç, tarihçilerin belirli aşamalar izleyerek geçmişi anlamlandırmasını içerir. İlk adımda, tarihçiler olaylarla ilgili kaynakları toplar. Bu kaynaklar, yazılı belgeler, sözlü anlatılar, arkeolojik buluntular ve maddi kalıntılar olabilir. İkinci aşamada, toplanan kaynaklar eleştirel bir süzgeçten geçirilir ve güvenilirlikleri sorgulanır. Son olarak, bu bilgiler analiz edilir ve tarih yazımı gerçekleştirilir. Tarihsel bilginin üretim süreci, tarihçilerin geçmişi doğru ve nesnel bir şekilde yeniden inşa etmelerine yardımcı olur. Bu süreç sayesinde tarihsel olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi kurulur ve toplumlar üzerindeki etkiler anlaşılır.
9. Sınıf Tarihsel Bilginin Üretim Süreci Testleri
9. SINIF TARİHSEL BİLGİNİN ÜRETİM SÜRECİ DERS NOTU
Tarihsel bilgi, aşağıdaki adımları içeren bir süreçte birbirine bağlı olarak üretilir:
a) Soru Sorma
Tarihçiler, geçmişle ilgili merak ettikleri sorularla işe başlarlar. Bu sorular, belirli olaylar, dönemler ya da konularla ilgili olabilir.
b) Kanıt Toplama
Tarihçiler, sorularına yanıt bulmak amacıyla kanıt toplarlar. Bu kanıtlar; yazılı belgeler, arkeolojik buluntular, görsel materyaller ya da sözlü tarih kayıtları gibi çeşitli kaynaklardan elde edilebilir.
c) Kanıtları Değerlendirme
Tarihçiler, topladıkları kanıtları titizlikle değerlendirir. Kanıtların güvenilirliğini, doğruluğunu ve önyargı içerip içermediğini incelerler.
d) Kanıtları Yorumlama
Tarihçiler, değerlendirdikleri kanıtları yorumlayarak olaylar arasındaki bağlantıları kurar ve geçmiş olaylar hakkında çıkarımlarda bulunurlar.
e) Tarihsel Anlatı Oluşturma
Tarihçiler, yorumladıkları kanıtlara dayanarak tarihsel anlatılar oluştururlar. Bu anlatılar, geçmiş olayların kronolojik ve mantıklı bir açıklamasını sağlar.
f) Tarihsel Anlatıyı Yayınlama
Tarihçiler, tarihsel anlatılarını kitaplar, makaleler veya konferanslar aracılığıyla paylaşırlar. Bu süreçte bilgi geniş bir kitleyle buluşmuş olur.
g) Tarihsel Anlatıyı Gözden Geçirme
Tarihsel anlatılar, yeni kanıtlar ortaya çıktıkça ve yeni bakış açıları geliştirildikçe sürekli olarak gözden geçirilir ve yeniden yorumlanır.
Tarihsel bilgi üretim süreci, karmaşık ve zaman alıcıdır. Ancak bu süreç, geçmişi anlamamıza, kendimizi ve dünyayı daha iyi tanımamıza yardımcı olur.
Bilgi: Tarihsel kaynaklar ikiye ayrılır.
a) Birincil Kaynaklar: Olayların yaşandığı dönemde oluşturulmuş belgeler, mektuplar, günlükler, gazeteler ve eserler gibi kaynaklardır.
b) İkincil Kaynaklar: Olayların yaşandığı dönemden sonra yazılmış ve birincil kaynaklara dayanan kitaplar, makaleler ve diğer çalışmalardır.
Rölyef : Kil, alçı, taş vb. işlenebilir gereçleri girintili çıkıntılı yüzeyler durumunda biçimlendirerek yapılan eser; kabartma.
Kültigin Yazıtı : Yazıtta II. Gök Türk Devleti’ni kuranların yaşamları ve ülkelerini korumak için verdikleri mücadeleler anlatılmıştır.
ATASE : Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı, Kasım 2019’da kurulan Arşiv ve Askeri Tarih Daire Başkanlığı bünyesine dahil edilmiştir.
Çözümlü Örnek Test Soruları:
Soru 1:
Aşağıdaki cümlelerin hangisi tarihsel bilgi üretim sürecinin bir aşamasını ifade etmez?
A) Tarihi olayların neden-sonuç ilişkisini araştırmak
B) Tarihi olayları çeşitli kaynaklardan derlemek
C) Tarihi olayların etkilerini yorumlamak
D) Tarihi olayları günümüz teknolojileriyle yeniden yaratmak
E) Tarihi olaylar arasında karşılaştırmalar yapmak
Çözüm: Bu soruda tarihsel bilgi üretim sürecinin aşamalarıyla ilgili bilgilerin doğru tespiti istenmektedir. Tarihsel bilgi üretim sürecinde tarihi olaylar araştırılır, kaynaklardan bilgi toplanır, olaylar arasındaki neden-sonuç ilişkileri analiz edilir ve sonuçlar karşılaştırılır. Ancak, tarihi olayları “yeniden yaratmak” mümkün değildir, sadece bu olaylar yorumlanabilir ve incelenebilir.
Cevap: D
Soru 2:
Bir tarihçi, Osmanlı Devleti’nin gerileme dönemiyle ilgili bir araştırma yapmak istemektedir. Araştırma sürecinde aşağıdaki adımlardan hangisini öncelikle gerçekleştirmelidir?
A) Tarihi olayın etkilerini analiz etmek
B) Olayla ilgili bir hipotez geliştirmek
C) Kaynakların eleştirisini yapmak
D) Olayın geçtiği dönemi belirlemek
E) Olayın sonuçlarını diğer olaylarla karşılaştırmak
Çözüm: Tarihsel bilgi üretim sürecinde araştırmaya başlamadan önce tarihçinin olayın geçtiği dönemi belirlemesi ve bu bağlamda kaynakları incelemesi gerekir. Dönemi belirlemek, olayları doğru bir perspektife yerleştirmek açısından öncelikli adımdır.
Cevap: D
Soru 3:
Bir tarihçi, 20. yüzyıl başlarında yaşanan bir siyasi olayı incelerken aşağıdaki kaynaklardan hangisini kullanırsa, olayın tarafsız ve objektif bir şekilde anlaşılmasını sağlayacak en doğru yöntemi seçmiş olur?
A) O dönemde yazılmış mektuplar ve günlükler
B) Gazetelerde yayımlanan siyasi yorumlar
C) Bir tarihçi tarafından o dönemi ele alan akademik makaleler
D) O döneme ait propaganda afişleri
E) O dönemde yaşayan bir kişinin yazdığı roman
Çözüm: Tarihçilerin, tarihsel olayları değerlendirirken nesnel kaynaklara başvurmaları önemlidir. Gazeteler, mektuplar veya afişler gibi kaynaklar dönemin duygularını ve bakış açılarını yansıtır, ancak akademik makaleler bilimsel yöntemlerle hazırlanmış çalışmalardır. Bu nedenle, bir tarihçinin objektif bilgilere ulaşması için akademik makaleler en güvenilir kaynak olacaktır.
Cevap: C
Soru 4:
Bir tarihçi, bir ülkenin bağımsızlık mücadelesini incelerken hangi kaynağı kullanırsa en güvenilir sonuçlara ulaşabilir?
A) Savaş sırasında halk arasında yayılan söylentiler
B) Bağımsızlık mücadelesi sırasında yazılmış günlükler
C) Mücadele sonrası tarihçiler tarafından hazırlanmış akademik çalışmalar
D) O döneme ait şiirler ve edebi eserler
E) Bağımsızlık liderlerinin propaganda afişleri
Çözüm: Tarihçiler, dönemin gerçeklerini ortaya koymak için birden fazla kaynağı analiz ederler. Ancak en güvenilir ve bilimsel bilgiyi, tarafsız tarihçiler tarafından hazırlanmış akademik çalışmalar sağlar. Diğer kaynaklar önemli olmakla birlikte, akademik çalışmaların objektifliği ve bilimsel temeli daha değerlidir.
Cevap: C
Soru 5:
Bir tarihçinin, bir olayın doğruluğunu araştırmak için yapması gereken ilk iş aşağıdakilerden hangisidir?
A) Olayla ilgili çeşitli kaynakları taramak
B) Olayın geçtiği dönemle ilgili hipotezler geliştirmek
C) Olayın yaşandığı yerin coğrafi koşullarını incelemek
D) Olayla ilgili yazılmış tüm kitapları okumak
E) Olayın etkilerini analiz etmek
Çözüm: Bir tarihçi, tarihsel bir olayın doğruluğunu araştırırken öncelikle o olayla ilgili çeşitli kaynakları taramalıdır. Bu süreç, olayla ilgili mümkün olduğunca çok bilgi edinmek için çeşitli yazılı belgelerin incelenmesi anlamına gelir. Kaynakları incelemeden doğru bir analiz yapmak mümkün olmaz.
Cevap: A
6. Soru: Bir tarihçi, antik bir kentin tarihini yazmak için bölgedeki kazı çalışmaları sırasında bulunan eşyalar, yazıtlar ve mektuplar gibi farklı kaynakları topluyor. Ancak bazı kaynaklar zarar görmüş veya eksik. Tarihçinin güvenilir bir tarihsel bilgi üretmesi için ne yapması gerekir?
a) Eksik kaynakları göz ardı ederek sağlam kaynaklarla yetinmeli
b) Tüm kaynakları karşılaştırıp eksiklikleri diğer kaynaklardan tamamlamaya çalışmalı
c) Sadece en iyi durumda olan kaynakları kullanmalı
d) Kazı alanındaki yeni eşyaların ortaya çıkmasını beklemeli
Çözüm:
Tarihçi, güvenilir bir tarihsel bilgi üretmek için kaynakları karşılaştırmalı ve eksiklikleri tamamlamak için diğer kaynaklardan faydalanmalıdır.
Cevap: b) Tüm kaynakları karşılaştırıp eksiklikleri diğer kaynaklardan tamamlamaya çalışmalı
