Tarihe Yardımcı Bilimler

Coğrafya

Her tarihi olay belli bir coğrafi mekanda gelişir. Coğrafya, tarihi olayın oluşumu ve gelişmesinde belirleyici bir etken olmakla geçmişin aydınlatılmasında yardımcı olmuştur.

Arkeoloji

Kazı bilimi olarak arkeoloji, özellikle yazılı kaynakların olmadığı dönemlerin aydınlatılması ile toprak altındaki buluntular ve denizaltında yapılan araştırmalar sonucunda eski uygarlıklarla ilgili birçok tarihi buluntunun gün ışığına çıkarılmasında etkili olmuştur.

Sosyoloji

Toplum bilimi olarak sosyoloji, toplumsal olayların bağlı olduğu genel kuralları, toplumların oluşturdukları kurum ve kuruluşların insan ve toplum
yaşamına etkilerini inceleyen tarihe yardımcı bilim dalıdır.

Etnografya

Toplumların yaşayış, örf-adet, gelenek ve göreneklerini inceler.

Paleografi

Eski yazıların okunmasını, bu yazıların tür ve şekillerinin incelenmesini yapar.

Mısırlıların kullandığı hiyeroglif; Orta Asya Türk tarihi incelenirken Orhun, Uygur ve Çin alfabeleri paleografi ile açıklanabilmiş ya da farklılıkları ile benzerlikleri aydınlatılabilmiştir.

Epigrafi

Anıtlar üzerindeki kitabeleri ve yazıları inceleyen bilim dalı olup filoloji ve paleografi bilimleri ile işbirliği içerisinde çalışır.

Asur ve Urartu kitabeleri, Orhun yazıtları tarihin faydalandığı bu bilim dalı ile incelenir.

Filoloji

Geçmiş zamanda insanların konuştukları dilleri ve var olan dilleri inceler.

Diplomatik

Belgeleri tür (ferman, antlaşma metinleri, şeriye sicili vb.) şekil ve içerek bakımından değerlendiren bilim dalıdır. Devlet politikalarını, yönetim anlayışlarını vs. diplomatik bilimi incelemiştir.

Nümizmatik

Eski paraları inceleyen nümizmatik, ait oldukları dönem ve toplumlarla ilgili bilgi edinilmesinde tarih bilimine yardımcı olmuştur.

Paralar üzerindeki bilgiler dönemin hükümdarı, devletin ekonomik gücü, kullanılan yazı alanlarında bilgiler edinilmesine yardımcı olur.

Antropoloji 

İnsan ırklarını inceleyen bilim dalıdır. İnsanın iskelet ve kafatası gibi fiziki yapısını araştırır.

Kronoloji

Olayların oluş zamanlarının öğrenilmesine yardımcı olur.

Ekoloji

Canlıların birbirleri ve çevreleriyle ilişkilerini inceleyen ve doğanın korunmasına yönelik çalışmalar yapan bilim dalıdır.

İnsanın üretim ve tüketim faaliyetlerinin doğanın dengesini bozması ekoloji biliminin doğmasına neden olmuştur.

Kimya

Kimya’da kullanılan “Karbon 14” metodu, tarihi buluntuların madde yapısını inceleyerek ait oldukları dönemin belirlenmesinde faaliyet gösterir.
Kimyasal analizler yazılı bir belgenin orijinal olup olmadığı kağıtların cinsine, mürekkeplerin ya da boyaların özelliklerine bakılarak anlaşılabilmektedir.

Heraldik

Armaları inceleyen bir bilim dalıdır.

BİLGİ:

Nüvis: Farsça’da yazıcı/yazma anlamına gelir.

Vakı’a: Arapça “olay” anlamına gelir.

Vakanüvis: “Olay yazıcı” yani tarihi olayları kaleme alan demektir.

• Hititlerde Anallar (yıllıklar), Kök Türklerde Kitabeler, Osmanlılarda Vakayinameler gibi belge ve kaynaklar; geçmiş zamanda yaşamış insanların çeşitli alanda edindikleri tecrübe ve birikimlerini gelecek nesillere aktarmalarının sonucu günümüze kadar gelmiş ve bu yaklaşım Tarih yazıcılığını
  başlatmıştır.
• Geçmiş zamanda insanların bıraktıkları bu belge ve bilgiler insanların ihtiyaçlarını, beklentilerini, dönemin siyasi, sosyal, ekonomik, kültürel özelliklerini ortaya koyması bakımından da önemlidir.

SONUÇ

Araştırmacı tarih yazıcılığında tarihi olaylar kaynaklara dayalı olarak araştırılır ve başvurulan kaynaklar oluşturulan eserlerde dipnot olarak belirtilir. Ayrıca eserlerde araştırıcı tarih yazıcılığında olayların gelişimi, yeri, zamanı, sebepleri ve sonuçları ve bunlar arasındaki ilişkiler bir bütün olarak değerlendirilir.