a. Tarama (Kaynak Arama)

Tarihi olayların açıklanmasında bize yardımcı olan verilerdir. Tarihi bir olayla ilgili bilgi veren her türlü malzeme kaynak olarak adlandırılır. Tarihin kaynakları birbirinden farklı niteliklere ve özelliklere sahiptir.

b. Tasnif (Sınıflandırma)

Toplanan verilerin bir sistem dahilinde sınıflandırılması aşamasıdır.

c. Tahlil (Çözümleme)

Tahlil, elde edilen bilgi ve verilerin kaynak değeri açısından yeterliliğinin araştırılmasıdır. Sınıflandırılan bilgilerin içeriği değerlendirmeye alınır. Bilginin nesnel ve güvenilir olmasına dikkat edilir. Eldeki malzeme kullanılabilir hale getirilir.

d. Tenkit (Eleştiri)

Bilgi ve eserin kullanılmasında yanlış ve sınırlı bilgi olabilir. Yazarın olaya farklı bakması, algılaması mümkündür. Yazılı kaynakların doğruluk derecesi güvenirliği diğer kaynaklarla olan uyumu gözden geçirilir.
Tenkit
İç Tenkit: Yazar görüşlerinin eser üzerindeki etkileri araştırılır. Verilen bilgilerin farklı kaynaklarda ne şekilde yer aldığına bakılır.
Dış Tenkit: Eserin adı, yazarı, basıldığı yer ve basım tarihi tespit edilir. Belgenin orijinal oluşu, tarihi vb. yönleri araştırılır.

e. Terkip (Sentez)

Bilgi ve verilerin bir araya getirilmesidir. Tüm veriler esere dönüştürülmek üzere gözden geçirilir. Eserin hangi sıraya göre yapılandırılacağı belirlenir ve eksikliği duyulan bilgiler tamamlanır ve fazla olanlar çıkarılır ve eserin yazımına geçilir.

Tarih Biliminin Yöntemleri Konu Anlatımı Video

Çözümlü Test Soruları

Soru 1:
Bir tarihçi, Osmanlı dönemine ait tapu kayıtlarını inceleyerek o dönemin toprak sistemini araştırıyor. Bu araştırmada kullanılan kaynak türü nedir?

A) Sözlü kaynak
B) Yazılı kaynak
C) Maddi kaynak
D) Görsel kaynak
E) Birinci elden kaynak

Çözüm:
Tapu kayıtları yazılı belgeler olduğu için doğru cevap B seçeneğidir. Aynı zamanda birinci elden kaynak olma özelliği de taşır.

Soru 2:
Aşağıdakilerden hangisi tarih araştırmalarında kullanılan “yardımcı bilimlerden” biri değildir?

A) Arkeoloji
B) Nümizmatik
C) Astronomi
D) Diplomatik
E) Filoloji

Çözüm:
Astronomi temel bilimlerdendir, tarih araştırmalarında doğrudan yardımcı bilim olarak kullanılmaz. Doğru cevap C seçeneğidir.

Soru 3:
Tarihçi bir olayı araştırırken önce olayın geçtiği döneme ait belgeleri topluyor, sonra bu belgeleri karşılaştırıyor ve en son olarak yorumlama yapıyor. Bu sıralama tarih araştırma yöntemlerinin hangi aşamalarını gösterir?

A) Tasnif – Tenkit – Terkip
B) Terkip – Tenkit – Tasnif
C) Tenkit – Tasnif – Terkip
D) Tarama – Tasnif – Tenkit
E) Terkip – Tasnif – Tenkit

Çözüm:
Belge toplama (tasnif), karşılaştırma (tenkit) ve yorumlama (terkip) aşamalarını gösterir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Soru 4:
Bir tarihçi, Çanakkale Savaşı hakkında hem Türk hem de İngiliz arşiv belgelerini inceleyerek araştırma yapıyor. Bu durum tarih araştırmalarında hangi ilkeye uygun davranıldığını gösterir?

A) Objektiflik
B) Yer ve zaman belirtme
C) Kronoloji
D) Nedensellik
E) Değişmezlik

Çözüm:
Farklı tarafların belgelerini incelemek objektif (tarafsız) bir yaklaşımdır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Soru 5:
Aşağıdakilerden hangisi tarih araştırmalarında “tenkit” aşamasında yapılan çalışmalardan biridir?

A) Belgeleri konularına göre sınıflandırma
B) Kaynakların güvenilirliğini sorgulama
C) Olayları kronolojik sıraya koyma
D) Araştırma sonuçlarını yazma
E) Konuyla ilgili kaynakları toplama

Çözüm:
Tenkit aşamasında kaynakların gerçekliği ve güvenilirliği sorgulanır. Doğru cevap B seçeneğidir.