Tanzimat Birinci Dönem Edebiyatı (1860-1876)
“Sanat, toplum içindir” görüşü benimsenmiştir.
Fransız edebiyatı örnek alınmıştır. Namık Kemal ve Ahmet Mithat Efendi romantizm, Şinasi ise klasisizm akımının etkisinde kalmıştır.
Sanatçılar, divan edebiyatını eleştirerek ona karşı çıkmışlardır ama divan edebiyatından tamamıyla kopamamışlardır.
Halk edebiyatı ve hece ölçüsü savunulmuş fakat uygulamaya geçirilememiştir.
Dilde sadeleşme düşüncesi savunulmuş ancak gerektiği biçimde uygulanamamıştır. Şinasi ve Ahmet Mithat Efendi dilde sadeleşmede belli oranda başarılı olmuşlardır.
Sanatçıların idealleri ile uygulamaları, inançları ile yaşantıları arasında büyük farklılıklar vardır; bu sebeple bu dönemde sürekli bir “ ikililik” söz konusudur.
Edebiyat; düşünceleri aktarmada, halkı eğitmede bir araç olarak görülmüştür.
Roman,öykü, eleştiri, makale, tiyatro, fabl gibi türlerin Batılı anlamda ilk örnekleri bu dönemde verilmiştir.
Batılı anlamda noktalama işaretleri ilk defa bu dönemde kullanılmıştır.
Gazetecilik oldukça gelişmiş, birçok gazete çıkarılmıştır.
Sanatçılar; halk kökenli değildir, toplumun zengin kesiminden çıkmış, iyi yetişmiş kişilerdir; siyasetçidir, idarecidir, devlet adamıdır ama halkı bilinçlendirip uyandırmaya çalışmışlardır.
Sanatçılar, toplumsal sorunlara çözüm arayışına yönelmişlerdir.
Sanatçılar, Batılı düşünürlerden özellikle Fransız düşünürlerin (Rousseau, Voltaire, Montesquieu) etkisinde kalmışlar, hemen hepsi gazetecilikle uğraşmışlardır.
Birinci Dönem Tanzimat Sanatçıları:
İbrahim Şinasi,
Namık Kemal,
Ziya Paşa,
Ahmet Mithat Efendi,
Ahmet Vefik Paşa
ŞEMSETTİN SAMİ (1850—1904)
Küçük yaşta Arapça, Farsça, Rumca, Eski Yunanca, Fransızca ve İtalyanca öğrenmiş olan Şemsettin Sami; dil, sözlük, ansiklopedi ve çeviri alanlarında yaptığı çalışmalarla tanınmıştır.
Türk dilinin sadeleşmesi yolunda önemli çabaları olan yazarın, dilin nasıl sadeleştirilebileceği konusundaki düşünceleri kendisinden sonrakiler tarafından örnek alınmıştır. Orhun Yazıtları ve Kutadgu Bilig üzerinde çalışmalar yapmıştır.
Türk edebiyatında ilk yerli roman olan Taaşşuk—ı Talat ve Fitnat’ı yazmıştır. 1872’de yazılan bu roman türünün ilk örneği olmasının ötesinde edebiyat değeri taşımaz.
Eserleri
Roman: Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat: (1872, Latin harfleriyle ilk kez 1964 yılında basılmıştır.)
Sözlük: Kamus—ı Türkî, Kamus—ı Arabî, Kamus-ı Fransevî
Ansiklopedi: Kamusü’l Alâm (1 BBS-1898)
Tiyatro: Seydi Yahya, Besa yahut Ahde Vefa, Gave
Çeviri: Sefiller, Robinson Crosue
