Su, canlıların yaşamında hayati öneme sahip bir maddedir ve biyolojik süreçlerde kritik roller üstlenir. Su molekülü, iki hidrojen atomu ve bir oksijen atomundan oluşur (H₂O). Su, moleküler yapısı ve sahip olduğu özellikler sayesinde canlıların yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmesini sağlar. 9. sınıf biyoloji müfredatında suyun genel özellikleri ve bu özelliklerin canlılar için önemi incelenir.
Su
- İyi bir çözücüdür.
- Özgül ısısı yüksektir.
- Sindirime yardımcı olur.
- Enzimlerin çalışması için vücutta en az %15 suya ihtiyaç vardır.
- Adezyon ve kohezyon kuvvetine sahiptir.
- Donduğunda hacmi artar.
- Terleme ile vücut ısısının düzenlenmesini sağlar.
- Maddelerin taşınmasına yardımcı olur.
- Yüzey gerilimi sayesinde bazı canlılar suyun üzerinde durup yürüyebilir.
- Zehirli maddelerin seyreltilmesini sağlar.
Suyun Genel Özellikleri
- Su molekülleri hidrojen bağlarıyla birbirine bağlanır. Bu olay, kohezyon olarak adlandırılır. Kohezyon kuvveti, su moleküllerinin birbirini çekmesini sağlar ve bu mekanizma, suyun taşınmasında önemli bir rol oynar. Bu özellik sayesinde bitkiler, topraktan aldıkları suyu üst kısımlarına kadar iletebilirler.
- Kohezyon kuvveti, suyun yüzey gerilimini oluşturarak su yüzeyinde bir film tabakası meydana getirir. Bu sayede birçok canlı türü, su üzerinde batmadan durabilir.
- Su moleküllerinin farklı maddelere tutunarak taşınmasını sağlayan kuvvete adezyon denir. Adezyon kuvveti, bitkilerde suyun taşınmasında önemli bir rol oynar.
- Su, güçlü bir çözücü olduğundan birçok maddenin çözünmesini sağlar. Bu özellik sayesinde bitkiler, topraktan mineral alırken; insanlar ise suyla zararlı maddeleri vücudundan uzaklaştırır.
- Su, sıvı halden gaz hale geçerek buharlaşır. Bu olay, vücut sıcaklığını dengelemede önemli bir rol oynar. Terleme yoluyla fazla ısı vücuttan uzaklaştırılır.
- Su, donduğunda hacmi genişler ve bu nedenle buz, suyun üzerinde yüzer. Bu özellik, kutuplardaki buz tabakalarının oluşmasına olanak tanır. Ayrıca buz, altındaki su kütlesini soğuktan koruyarak yaşamın devamını sağlar.
Çözümlü Test Soruları
Soru 1:
Suyun yüzey gerilimi, hangi özelliğinden kaynaklanır?
A) Adezyon
B) Kohezyon
C) Buharlaşma
D) Isı kapasitesi
E) Yoğunluk farkı
Çözüm:
Cevap: B)
Kohezyon, su moleküllerinin birbirine tutunma özelliğidir ve bu da suyun yüzey gerilimine neden olur. Su molekülleri arasında güçlü bir çekim kuvveti vardır.
Soru 2:
Suyun yüksek ısı kapasitesinin canlılar üzerindeki etkisi nedir?
A) Suyun donma noktasının yükselmesi
B) Sudaki canlıların sürekli olarak ısı üretmesi
C) Canlıların vücut ısısının dengede kalmasını sağlaması
D) Suyun daha hızlı buharlaşması
E) Suyun donma noktasının düşmesi
Çözüm:
Cevap: C)
Suyun yüksek ısı kapasitesi, çevredeki ani sıcaklık değişikliklerine karşı canlıların vücut ısısının dengede kalmasına yardımcı olur.
Soru 3:
Su, birçok maddeyi çözebilir ve bu nedenle evrensel çözücü olarak adlandırılır. Suyun bu özelliği hangi yapısından kaynaklanır?
A) Polar bir molekül olmasından
B) Yoğunluğunun yüksek olmasından
C) Yüzey geriliminin düşük olmasından
D) Buharlaşma noktasının düşük olmasından
E) Donma noktasının yüksek olmasından
Çözüm:
Cevap: A)
Su, polar bir molekül olduğu için birçok iyonik ve polar maddeyi çözebilir. Bu özellik suyun “evrensel çözücü” olarak anılmasına yol açar.
Soru 4:
Suyun donma sıcaklığı düştüğünde hacminin artması canlılar için ne gibi bir avantaj sağlar?
A) Donmuş suyun daha yoğun hale gelmesi
B) Suya özgü kütlenin artması
C) Suyun moleküler yapısının daha karmaşık hale gelmesi
D) Donmuş suyun yüzeyde kalarak alttaki canlıların yaşamına olanak tanıması
E) Suyun içindeki çözünmüş maddelerin daha az hareket etmesi
Çözüm:
Cevap: D)
Su donduğunda hacmi artar ve yoğunluğu azalır, bu nedenle buz suyun yüzeyinde kalır. Bu özellik, alttaki suyun donmasını engeller ve su ekosistemindeki canlıların yaşamını sürdürmesini sağlar.
Soru 5:
Suyun buharlaşma hızı yüksek olduğunda, bu özellik canlılarda hangi duruma yol açar?
A) Vücut sıcaklığının artmasına
B) Isının hızlıca dışarı atılmasına
C) Su kaybının azalmasına
D) Hücre içi basıncın artmasına
E) Enerji üretiminin artmasına
Çözüm:
Cevap: B)
Suyun buharlaşma hızı yüksek olduğunda, bu durum terleme gibi süreçlerle vücuttan ısının atılmasına ve vücut sıcaklığının dengede kalmasına yardımcı olur.
