Su Ekosistemleri 11. Sınıf Coğrafya

Su Ekosistemleri 11. Sınıf Coğrafya

Kategoriler: 11. Sınıf Coğrafya, Coğrafya
Cepokul

SU EKOSİSTEMLERİ

Su ekosistemleri, denizel (okyanus ve deniz) ve karasal (akarsu, göl ve bataklık) su ekosistemleri olmak üzere ikiye ayrılır.

Denizel Su Ekosistemleri

Dünya’nın %70’inden fazlasını kaplayan okyanus ve denizler çok büyük bir ekosistem oluşturur. Denizel su ekosistemleri çok büyük ve karmaşık bir besin ağına sahiptir. Okyanuslar tek hücreli mikroskobik canlılardan dev balinalara kadar sayısız bitki ve hayvan türü barındırır.

Okyanuslardaki tropik mercan kayalıkları çok az bir yer tutmalarına karşın tüm balık türlerinin üçte birini barındırır. Mercan resifleri; tropikal bölgedeki sıcak, temiz ve sığ sularda mercan adı verilen hayvanların ölmesiyle bunlara ait kalıntıların birikmesi sonucu oluşur. Mercanlar, su sıcaklığının yıllık ortalama 23 – 25oC olduğu derin olmayan okyanus ve denizlerde en uygun gelişimi gösterir. Mercan resifleri, canlılar için hem beslenme hem de barınma alanıdır. Tropik bölgede yaşayan birçok balığın besinlerini mercanlar oluşturur. Ayrıca okyanuslar ve denizler; oksijen, kükürt, karbon ve azot gibi maddelerin ekosistem içerisindeki döngülerinde önemli rol oynar.

Birçok canlının yaşam alanını oluşturan okyanuslar, tür çeşitliliği bakımından oldukça zengin olup buralarda yaşayan canlıların dağılışını suyun sıcaklığı, tuzluluk oranı, dalga, gelgit ve ışık yoğunluğu gibi faktörler etkiler.

Okyanus ve denizlerdeki bitki ve hayvan türlerinin çoğu Güneş ışınlarının erişebildiği 200 m derinliğe kadar olan alanda yaşar.

Okyanus ve deniz yüzeyinde dalgalar ile patlayan hava kabarcıklarının içindeki tuz zerreciklerine aerosol denir. Havada asılı durumdaki küçük tuz kristallerinin yoğuşma olayında önemli etkileri vardır. Aerosoller bulutların oluşumunu ve iklimlerin ılımanlaşmasını sağlar. Yağmur damlacıkları yere inerken havada bulunan aerosolleri toprağa indirir. Yağışlar sonucunda toprağa inen bu tuzlar toprağın verimini artırır.

Karasal Su Ekosistemleri

Karasal su ekosistemleri akarsu, göl ve bataklık ekosistemleri olmak üzere üç bölüme ayrılır. Akarsuların ağız kısımlarına yakın alanlarında besin maddelerinin fazla olmasından dolayı biyoçeşitlilik daha fazladır. Dışa akışı olan göllerde bitki ve hayvan türü çeşitliliği daha zengin olmaktadır. Bataklıklar taban suyu seviyesinin yüksek olduğu ve birçok canlıyı barındıran alanlardır.

Sulak alanlar, yeryüzünün en zengin ve en üretken ekosistemlerini oluşturmaktadır. Bu alanlar yöre insanları ve ulusların devamlılığı için yaşamsal kaynaklardır. Tarih boyunca insanların nehir vadilerinde ve taşkın düzlüklerinde yerleşmeleri rastlantı değildir. Daha birçok sulak alan sistemi insan topluluklarının hayatta kalmaları ve gelişmeleri için kritik öneme sahip olmuşlardır. Sulak alanlar, tropik ormanlardan sonra biyoçeşitliliğin en fazla olduğu ekosistemlerdir.

İran’da 1971 yılında imzalanan ve sulak alanların korunması ve akılcı kullanımını hedefleyen Ramsar Sözleşmesi’ne Türkiye 1994 yılında taraf olmuştur. Ramsar Sözleşmesi kapsamında Türkiye’de 14 adet Ramsar alanı bulunmaktadır.

Su Döngüsü (Hidrolojik Döngü)

Yeryüzünün farklı kesimlerindeki okyanus ve denizlerden ayrıca karalardaki su ortamlarında sürekli buharlaşmalar
meydana gelmektedir. Buharlaşmayla atmosfere karışan su buharı rüzgârlarla ve değişik nedenlerle farklı bölgelere taşınır. Yoğunlaşarak yağış olarak yeryüzüne düşer. Buna su döngüsü denir. Su döngüsü sıcaklığın yüksek ve su kaynakları yönünden zengin bölgelerde hızlı gerçekleşir. Amazon ve Kongo Havzası su döngüsünün hızlı gerçekleştiği yerlerdir. Çöllerde ise su döngüsü yavaştır.

Su Döngüsünün Aşamaları:

  • Terleme - Buharlaşma
  • Yoğunlaşma - Yağış
  • Yüzeysel akış ve yüzey sularının oluşumu
  • Yeraltına sızma ve yeraltı sularının oluşumudur.

Su döngüsünün kaynakları:

  • Okyanuslar
  • Denizler
  • Bataklıklar
  • Göller
  • Akarsular
  • Yeraltı sularıdır.

Su döngüsünün önemi
Canlı yaşamının temel kaynağıdır. İklim özelliklerini belirler. Biyoçeşitliliğin dağılışını etkiler. Su kaynaklarını besler.

Su Ekosistemlerinin Doğal Sisteme Etkisi

1. Denizel Ekosistem

Yeryüzünün %71'i denizler ve okyanuslarla kaplıdır. Okyanuslar Dünya üzerindeki en büyük ekosistemdir. Okyanuslardaki bitki ve hayvan türleri güneş ışınlarının erişebildiği ilk 100 metreye kadar yaşam ortamı bulur. Okyanuslar ve denizler iklim özellikleri üzerinde etkilidir. Okyanuslardaki akıntılar ulaştıkları bölgenin sıcaklığını arttırır ya da azaltırlar. Örneğin, Gulf stream sıcak su akıntısı Batı Avrupa'da ılıman iklim koşullarının oluşmasında etkilidir. Bu da ekosistemi etkilemektedir.

Okyanuslardaki ve denizlerdeki dalgaların etkisiyle atmosfere tuzlu su damlacıkları fırlatılmaktadır. Bu su damlacıklarına aerosol denir. Aerosollerin önemi yeryüzündeki iklimlerin oluşumunu sağlar ve su döngüsünü etkiler. Yağmurlarla toprağa düşerek toprağın verimini arttırır ve toprağı mineral yönünden besler.

Tropikal Kuşak'taki okyanuslarda mercanların oluşturduğu resifler deniz canlıları yönünden en zengin alanlardır. Mercanlar diğer canlılar için birer barınma ve besin kaynağı alanını oluşturur.

2. Karasal Su Ekosistemleri

Akarsular

Karasal su ekosistemleri içerisinde akarsular bitki ve hayvan türleri için önemli bir yaşam alanıdır.

Göller

Dış akışı olan göllerin suları tatlı olduğu için biyoçeşitlilik yönünden zengindir.

Bataklıklar

Biyçeşitlilik ve ekolojik dengenin devamlılığı açısından çok önemli sulak alanlardır. Bitki ve hayvanların önemli yaşam alanlarıdır.


Liselere Giriş Sınavı (LGS)
15 Haziran 2025 Pazar

Temel Yeterlilik Sınavı (TYT)
14 Haziran 2025 Cumartesi

Alan Yeterlilik Sınavı (AYT)
15 Haziran 2025 Pazar