Anlam

Bir sözcüğü okuduğumuzda ya da işittiğimizde zihnimizde bir tasarı oluşuyorsa o sözcük bizim için anlamlıdır. Zihnimizde herhangi bir tasarı oluşturmayan sözcükler ise bizim için anlamsızdır. Sözcüğün zihnimizde oluşturduğu anlam tasarısı bir görüntü, resim, ses veya tat şeklinde olabilir.

SÖZCÜKTE ANLAM ÖZELLİKLERİ

Gerçek Anlam (Temel Anlam)

Her sözcük zihnimizde bir anlam oluşturur. Bir sözcüğün zihnimizde oluşturduğu ilk anlama “gerçek (temel) anlam” denir.

Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcükler gerçek (temel) anlamlarıyla kullanılmıştır:

• Karşı tepeden buraya koyun sesleri geliyor.
• Değirmenin önünde yaşlı bir kadın bekliyordu.
• Aradığınız bütün bilgiyi bu kitapta bulacaksınız.
• Bu şehir büyük bir dağın yamacında kurulmuş.
• Teknoloji sayesinde hayatımızı kolaylaştıran cihazlar üretiliyor.

Not: Gerçek (temel) anlam, bir sözcüğün sözlükteki ilk anlamıdır. Her sözcüğün yalnızca bir tane gerçek anlamı bulunur.

Yan Anlam

Sözcüğün gerçek anlamıyla anlam ilişkisi kurarak oluşturulan anlamlarıdır. Yan anlam genellikle benzetme ilişkisiyle yapılır. Özellikle organ adalarından benzetme yoluyla yapılan yan anlamlar dilimizde oldukça yaygındır.

Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcükler yan anlamlarıyla kullanılmıştır:

• Takımın başına başarılı bir teknik direktör getirildi.
• Makinenin kolunu çevirince makine çalışmaya başladı.
• Boş hayaller peşinde koşmak yerine biraz çalışmalıydı.
• Dağın eteğinde bir köy kurulmuş.

Mecaz Anlam

Bir sözcüğün gerçek ve yan anlamlarından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni anlamdır.

Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcükler mecaz anlamlarıyla kullanılmıştır:

• Bugün bize çok boş sözler söyledi
• Söyledikleriyle onun kalbini kırmıştı.
• Bu işte senin de parmağın olduğunu biliyorum.

Terim Anlamı

Bir sözcüğün bilim, sanat veya spor dalıyla ilgili kazandığı anlamdır.

Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcükler terim anlamlarıyla kullanılmıştır:

• Kemanda bazı notaları basmak zordur
• Maçta bir penaltı kazanmışlardı.
• İğne yapraklı ağaçlar genellikle yüksek bölgelerde yetişir
• Bugün derste öğretmenimiz bazı yapım eklerini anlattı.