SÖZ SANATLARI

Söz sanatları, bir sözün etkisini daha da artırmak ya da bir ifadeyi daha anlaşılır hale getirmek için kullanılır. Sözcüklerin anlam çağrışımlarından ve sözcükler arası anlam ilişkilerinden yararlanılarak bazı söz sanatları yapılır. Söz sanatlarına başvurmaktaki amaç genel olarak ifadeye zenginlik katmak, ifadenin etkisini artırmak ya da az sözle çok şey ifade etmektir.

Türkçede ve Türk edebiyatında oldukça fazla söz sanatı kullanılır. Bu söz sanatlarının çoğu da şiirlerde karşımıza çıkar. Ortaokul düzeyinde bilinmesi gereken söz sanatları ise benzetme, kişileştirme, konuşturma, abartma ve zıtlık sanatlarıdır.

Benzetme (Teşbih)

İki varlık arasında güçlü olandan güçsüz olana özellik aktarımı şeklinde gerçekleşir. Birbirleri arasında benzetme sanatı yapılan varlıkların ortak bir yönü bulunmalıdır.

Çocuklarla karınca arasında kurulan ortak benzerlik yönü ise “toplanmaları“dır. Bu iki varlık arasında benzetme ilişkisi kurulurken “gibi” edatı kullanılarak benzetme cümlesi oluşturulmuştur.

Bütün bu unsurları sıralayacak olursak bu cümlenin benzetme unsurları şu şekilde adlandırılabilir:

Benzeyen: Çocuklar
Kendisine Benzetilen: Karınca
Ortak Benzerlik (Benzetme Yönü): Toplanmak
Benzetme Edatı: Gibi

Askerlerimiz ile aslan arasında kurulan ortak benzerlik yönü ise “cesur olmaları”dır. Aslan cesurdur, askerlerimiz de cesurdur. O halde askerlerimiz aslana bu açıdan benzemektedir. Bu iki varlık arasında benzetme ilişkisi kurulurken “kadar” edatı kullanılarak benzetme cümlesi oluşturulmuştur.

Bütün bu unsurları sıralayacak olursak bu cümlenin benzetme unsurları şu şekilde adlandırılabilir:

Benzeyen: Askerlerimiz
Kendisine Benzetilen: Aslan
Ortak Benzerlik (Benzetme Yönü): Cesur olmak
Benzetme Edatı: Kadar

Kişileştirme (Teşhis)

İnsan dışındaki varlıklara insan özelliklerinin verilmesidir. Bu söz sanatında çoğunlukla sadece insanda bulunan nitelikler insan dışındaki varlıklar için kullanılır.

Konuşturma (İntak)

Konuşmak, sadece insana özgü bir davranıştır. İnsan dışında herhangi bir varlık konuşturulduğunda “konuşturma” sanatı yapılmış olur. Aşağıdaki dörtlüğü konuşturma sanatı açısından inceleyelim.

Abartma (Mübalağa)

Bir varlığı, durumu ya da olayı olduğundan daha büyük veya daha küçük gösterme sanatıdır.

Zıtlık (Tezat)

Zıt anlamlı sözcüklerin veya kavramların aynı ifade içinde uyum halinde kullanılmasıdır.