SÖZ SANATLARI
Bir metinde düşünceyi daha net ve anlaşılır kılmak için kullanılan tekniklere “söz sanatları diğer adıyla düşünceyi geliştirme yolları“ denir.
1. Tanımlama
Bir kavramın “Bu nedir?“ sorusuna cevap verecek şekilde açıklandığı ifadelerdir. Genellikle düşünce yazılarında tanımlamadan yararlanılır.
Örnek: Dil, pek çok işlevi olan bir iletişim aracıdır. Dil, bir yandan eskiyi bize taşıyarak içinde bulunduğumuz topluma uyum sağlamamızı, diğer yandan onu kullandığımız sürece düşüncelerimizin oluşmasını ve bunları geleceğe taşımamızı olanaklı kılar.
2. Örnekleme
Yazarın ele aldığı düşünceyi okuyucuya daha net açıklamak için düşüncesini destekleyen örnekler vermesidir.
Örnek: Edebiyatımızın bugüne kadarki gelişiminin bir ırmak olduğu düşünülürse bu ırmağın başı yani onun kaynağı elbette ki sözlü edebiyat ürünleri olacaktır ve bunların başında da destanlar ve masallar gelecektir. Bu ilk türler bugünkü anlamıyla pek çok türü barındırmaktadır. Mesela Dede Korkut Hikâyeleri destan, şiir, hikâye, roman, hatıra gibi pek çok türe ait özelliği bünyesinde barındırmaktadır.
3. Tanık Gösterme
Yazarın düşüncesini etkileyici ve inandırıcı kılmak için kendisi ile aynı doğrultuda düşünen ünlü birinden alıntı yapmasıdır. Tanık gösterilen düşünce genellikle tırnak işareti içinde verilir.
Örnek: Klasik eserler, edebiyatın vazgeçilmek yapıtlarıdır. Klasikler, akıp giden zaman içinde kalıcı izler bırakabilmiş, tüm insanlığa seslenen ve insanlığın temel değerlerini işleyen, geleceğe kalma olasılığı yüksek yapıtlardır. Bacon bu konuda, “Edebiyatta en eski yapıtları bilimde ise en yeni yapıtları okumak gerekir.” der.
4. Sayısal Verilerden Yararlanma
Yazar, anlatımında düşüncesini inandırıcı kılmak için çeşitli araştırmalar sonucunda ortaya çıkan sayısal verilerden yararlanır. Genellikle açıklama ya da tartışma paragraflarında kullanılır.
Örnek: İki hidrojen ve bir oksijen atomundan oluşan su, yaşamın olmazsa olmazlarından biridir. Dünya yüzeyinin neredeyse dörtte üçü sularla kaplıdır. Buna rağmen bunun %2,5’i tatlı sudur. içilebilecek nitelikteki su ise toplam suyun %1’inden daha az bir kısmıdır. Ülkemizin nüfusu 72 milyon kabul edildiğinde kişi başına düşen yıllık kullanılabilir su miktarı 1555 m3 olarak hesaplanmıştır.
5. Karşılaştırma
Birden fazla varlık ya da kavram arasındaki kıyaslanabilecek özelliklerin ortaya konulduğu düşünceyi geliştirme yoludur. Genellikle tartışma ve açıklama tekniğiyle yazılan metinlerde kullanılır.
Örnek: Kendini beğenen insan, hataya daha yakındır çünkü yaptıklarının ve aldığı kararların doğruluğundan fazlasıyla emindir. Hatasız olduğunu düşünür ve bunları test etmeyi bile düşünmez. Kendine güvenen insanda ise bu tür hatalar gözlenemez çünkü bu insanlar kendilerini eleştirdikleri gibi eleştiriye de açık olurlar.
6. Benzetme
Bir varlığın, bir kavramın niteliğini anlatmak için o niteliği eksiksiz taşıyan bir şeyin örnek olarak gösterildiği düşünceyi geliştirme yoludur.
Örnek: Mevsimlerin ve yağmurun dilini çocuklardan sonra en iyi şairler bilir. Bir şiirin serüveni yağmur gibidir. Çünkü her şair biraz gökyüzüdür. Bazen yüzünde mavilikler gezinir, bazen bulutlar siner içine. Bir gün yağmurlarını boşaltır o da gökler gibi.
