I. SÖZ ÖBEKLERİNİN KATTIĞI ANLAM

ÖSYM, “Sözcükte Anlam” konusunda daha çok “söz öbeği” nin cümleye kattığı anlamı sormaktadır.

ÖSYM, hemen hemen her sınavda bu konuyla ilgili 3-4 soru sormaktadır.

“Söz öbeği” nin cümleye kattığı anlam ile ilgili soruları çözebilmek için bolca soru pratiği yapmak gerekir.

“Söz öbeği” nin cümleye kattığı anlamla ilgili soruları çözerken sözcüklerin mecaz anlamına dikkat edilmelidir.

“Söz öbeği” nin cümleye kattığı anlamla ilgili sorularda sözün cümle veya parça içerisindeki anlamı özellikle dikkate alınmalıdır.

II. İKİLEME

Anlatımın gücünü arttırmak, anlamı pekiştirmek için aralarında anlam, ses bakımından çeşitli ilgiler bulunan iki sözcüğün yan yana kullanılması sonucu ortaya çıkan söz öbekleridir.

İkilemeler, kalıplaşmış sözlerdir.

İkilemeleri oluşturan sözcükler ayrı yazılır ve ikilemeyi oluşturan sözcükler arasına hiçbir noktalama işareti getirilemez.

İkilemelerin Biçim (Oluşum-Kuruluş) Özellikleri

• Aynı sözcüğün tekrarıyla ikileme yapılabilir: yeşil yeşil, ılgıt ılgıt, kara kara…
• Aynı sözcük tekrarlanırken birinci ya da ikinci sözcüğe isim durum eki getirilerek oluşturulur: başa baş, kana kan, dişe diş, yan yana, el ele, art arda, kol kola, baş başa, üst üste…
• İkilemeyi oluşturan her iki sözcük ad durum eklerini alabilir: uçtan uca, dilden dile, elden ele, renkten renge, arada sırada, elde avuçta…
• Yansıma sözcüklerin tekrarıyla ikileme oluşturulabilir: horul horul, şırıl şırıl, püfür püfür, mırıl mırıl…
• Sayıların bir araya gelmesiyle oluşabilir: üçer üçer (dağıtmak), bir iki (söz), üç beş (kuruş)
• İsim tamlaması biçiminde oluşabilirler: iyinin iyisi , güzeller güzeli, babaların babası, kahramanlar kahramanı…
• Kimi ikilemelerde ünsüzle başlayan sözcüğün başındaki ünsüz kaldırılıp yerine “m” ” sesi getirilir, ünlüyle başlayan sözcüğe ”m” ön ses olarak eklenir: simit mimit, para mara, kitap mitap…

İkilemelerin Anlam Özellikleri

• Eş anlamlı sözcükler bir araya gelerek oluşturulabilir: ses seda, akıllı uslu, it köpek…
• Yakın anlamlı sözcükler bir araya gelerek oluşturulabilir: sorgu sual, köşe bucak, eş dost, kılık kıyafet, yalan yanlış, doğru dürüst…
• Zıt anlamlı sözcüklerle yapılabilir: iyi kötü, bata çıka, az çok, er geç, dost düşman, aşağı yukarı, eninde sonunda, ine çıka, irili ufaklı, ileri geri…
• İkinci sözcük, birinci sözcüğün olumsuzu biçiminde kullanılarak oluşturulabilir: ister istemez, belli belirsiz, yerli yersiz…
• İkilemelerdeki sözcüklerin her biri tek başına sözlük anlamını koruyabilir, yani her ikisi de anlamlı olabilir: iyi kötü, hısım akraba, er geç, yalan yanlış…
• Biri anlamlı, biri anlamsız sözcükten oluşan ikilemeler olabilir: hayal meyal, saçma sapan, eski püskü, çoluk çocuk, kaba saba, pılı pırtı, börtü böcek…
• Sözcüklerin her ikisi de anlamsız olabilir: ıvır zıvır, çıtı pıtı, abur cubur, abuk sabuk, mırın kırın, eciş bücüş, süklüm püklüm, vırt zırt, ıcığı cıcığı, abuk sabuk…