Özdeyişler (Vecizeler)

Herhangi bir konuyla ilgili bir düşünceyi kısa ve özlü bir biçimde anlatan, büyük ve tanınmış kişiler tarafından söylenen sözlerdir. Özdeyişler de atasözleri gibi ders vermeyi veya tecrübe kazandırmayı amaçlayan sözlerdir. Atasözlerinden farkı ise kimin tarafından söylendiğinin bilinmesidir.

Aşağıdaki özdeyişleri inceleyiniz.

• “Beşikten mezara kadar ilim öğreniniz.” Hz. Muhammed(sav)
• Sanatsız kalmış bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş demektir. Atatürk
• Bencil insan, tek başına kalmış meyvesiz bir ağaç gibi kurur gider. Turganyev
• Bir insanın tek başına mutlu olması, utanılacak bir şeydir. Albert Camus

Kalıplaşmamış Söz Öbekleri

Dilimizde ikilemeler, deyimler ve atasözleri gibi kalıp-
laşmış söz öbekleri olduğu gibi, bir durumu anlatmak
için birden fazla sözcüğün bir araya getirilmesiyle
oluşan kalıplaşmamış söz öbekleri de vardır.

“Bu genç şairin kalbindeki her şeyi kaleminin ucundan dökülenlerde görmek mümkündü.” cümlesinde geçen altı çizili söz öbeğiyle neyin anlatıldığını bulabilmek için metnin tamamını anlamak gerekmektedir. Bu metinde genç bir şairden söz edilmektedir. Bu şairin “kalbindeki her şey” ifadesi ise şairin duygularını kastetmektedir. “Kaleminin ucundan dökülenlerde söz öbeğinde ise şairin şiirlerinden söz edilmektedir. O halde bütün bu anlamlar bir araya getirildiğinde söyle bir sonuca ulaşılabilir: “Bu genç şairin bütün duygularını yazdığı şiirlerde görmek mümkündür.”

Örnek: Roman, yazarın kafasındaki kurgudan ve düş gücünden beslenir. Ne var ki tamamen düş gücü üzerine kurulu bir romandan bahsedemeyiz. Gerçeği, hayatın kokusunu da bir parça vermek zorundadır. Bu parçada geçen altı çizili söz öbeğiyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Romanlar tamamen gerçek olaylardan esinlenir.
B) Her roman yazarı sadece kendi hayatını anlatır.
C) Romanlarda sadece kurgu değil, hayatın gerçekleri de vardır.
D) Bir roman yazarı, eserini oluştururken başkalarının hayallerini de yazar.

çözüm:
Altı çizili söz öbeğinin anlamını sadece C seçeneği kapsamaktadır.