Soluk Alıp Verme Mekanizması

İnsanlarda soluk alıp verme hızı; yetişkinlerde bir dakikada yaklaşık 12-18 kez arasında değişir. Enerji ihtiyacının fazla olduğu egzersiz durumlarında bu sayı artar. Çocuklarda soluk alıp verme yetişkinlere oranla daha hızlıdır.

Not: Soluk alıp verme sıklığını denetleyen merkez, omurilik soğanıdır. Kandaki CO₂ miktarının artması, omurilik soğanındaki merkezi uyarır ve soluk alıp verme hızlanır.

Soluk almanın hızlanabilmesi için kandaki CO₂ düzeyinin belli bir değerin üzerine çıkması (egzersiz vb. durumlarda) gerektiği unutulmamalıdır. Kandaki oksijen miktarının azalması değil karbondioksit miktarının artması soluk alışverişini hızlandırır.

Soluk almanın hızlanması sırasında gözlenecek olayların meydana gelme sırası aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

Bu mekanizma sayesinde soluk alma verme sırasında gerçekleşecek olaylar şu şekildedir:

Soluk Alma Olayı

• Diyafram kası ve kaburgalar arası kaslar kasılır.
• Diyafram düzleşir.
• Göğüs boşluğu ve akciğerler genişler.
• Akciğerlerin hacmi artar.
• Akciğerlerin iç basıncı azalır.
• Atmosfer basıncı, iç basınçtan büyük olduğundan hava akciğerlere dolar.
• Kaburga uçları yukarı kalkar.
• Karın boşluğunun hacmi azalır ve basıncı artar.

Soluk Verme Olayı

• Diyafram kası ve kaburgalar arası kaslar gevşer.
• Diyafram, göğüs boşluğuna doğru kubbeleşir.
• Göğüs boşluğu ve akciğerler daralır.
• Akciğerlerin hacmi azalır.
• Akciğerlerin iç basıncı artar.
• İç basınç, atmosfer basıncından büyük olduğundan hava, dışarı verilir.
• Kaburga uçları aşağıya doğru iner.
• Karın boşluğunun hacmi artar ve basıncı azalır.

Örnek Soru: İnsan solunum sisteminde yer alan aşağıdaki yapılardan hangileri kandaki gaz değişiminin (O₂ – CO₂) gerçekleştiği ikilidir?

A) Soluk borusu – Bronş
B) Bronş – Bronşcuk
C) Bronşcuk – Alveol
D) Alveol – Akciğer kılcalları
E) Burun – Soluk borusu

Çözüm: Solunum sisteminde kanın O₂ bakımından zenginleştirilmesi ve CO₂ açısından temizlenmesi akciğer içindeki alveoller ile akciğer kılcalları arasında gerçekleşir.  Yanıt D