SİNDİRİM SİSTEMİ
Büyük organik maddelerin hücre zarından geçebilecek hale getirilmesine sindirim denir. Sindirim ve solunum olaylarının ikisi de yıkım olayıdır ama aynı şey değildir. sindirimde kompleks organik maddeler küçük organik maddelere kadar parçalanır, oksijenli solunumda ise küçük organik maddeler inorganik maddelere kadar parçalanır. Zaten küçük organik maddeler (glikoz gibi maddeler) zardan geçebildiği için sindirime uğramazlar. Küçük organik maddeler solunumla parçalanıp ATP elde edilir. Ancak sindirim (hidroliz) tepkimelerinde ATP ne üretilir ne de tüketilir.
Sindirim çeşitleri
1. Mekanik sindirim (Fiziksel sindirim): Enzim kullanılmadan besinin yüzeyini arttırma olayıdır. Fiziksel sindirimde besinler monomerlerine ayrılmaz. Örneğin ağızda besini dişlerle parçalama, midenin kasılıp gevşemesiyle besinin bulamaç haline gelmesi, yağların safrayla yağ damlacıkları haline gelmesi birer fiziksel sindirimdir. Safra bir sindirim enzimi değildir, yağların yüzeyini arttıran bir sıvıdır.
2. Kimyasal sindirim: Enzim ve su kullanılarak besinlerin yapıtaşına parçalanmasıdır. Örneğin; nişastanın, maltoz ya da glikoza kadar parçalanması olayı kimyasal sindirimdir.
Kimyasal sindirim, gerçekleştiği yere göre ikiye ayrılır:
1. Hücre içi sindirim: Bu sindirimde besinler fagositoz ya da pinositozla besin kofulu oluşturularak hücre içine alınır ve lizozom enzimleriyle parçalanır. Hücre içi sindirim amip, öglena, paramesyum gibi tek hücrelilerde, süngerler, sölenterler ve akyuvar hücrelerinde görülür. Ayrıca canlıların hücrelerinde depoladığı yağ gibi besinleri ihtiyaç halinde yapı taşına parçalaması da hücre içi sindirim olarak alınabilir. Örneğin bitkilerin nişastayı hücrelerinde sindirmesi ya da insanların glikojeni hücrelerinde sindirmesi birer hücre içi sindirim olarak alınabilir.
* Asıl hücre içi sindirim, fagositoz ya da pinositozla dışarıdan alınan besinlerin hücre içinde parçalanmasıdır. Canlının depoladığı besinleri parçalaması olayı çoğunlukla hidroliz olarak adlandırılır.
2. Hücre dışı sindirim: Hücrelerden salgılanan enzimlerle besinlerin hücre dışında yapı taşlarına parçalanmasıdır. Hücre dışında parçalanan besinler, artık hücre zarından geçebildiği için aktif taşıma ya da difüzyonla hücre içine alınabilir. Hücre dışı sindirim daha büyük besin maddelerinden faydalanmayı sağladığı için, hücre içi sindirime göre daha avantajlıdır. Örneğin elmayı hücre dışında (sindirim boşluğunda) sindirebiliriz ama elma hücrelerimize sığmayacak kadar büyük olduğu için hücre içinde sindiremeyiz.
Hücre dışı sindirim yapan canlılar;
a) Holozoik hayvanlar: Bütün omurgalı hayvanlar ve omurgasızların çoğunda holozoik beslenme görülür. Kısacası iç parazit türler (tenya, kancalı kurt) ile süngerler dışındaki hayvanlarda hücre dışı sindirim görülür.
b) Böcekçil bitkiler: Böcekçil bitkiler, böceği yakalayıp üzerine sindirim enzimi salgılar ve böceğin proteinlerini aminoasitlere kadar parçalar. Hücre dışında sindirim sonucunda oluşturduğu aminoasitleri hücre içine alarak kendi protein sentezinde kullanırlar. Böcekçil bitkilerin dışındaki bitkilerde sadece hücre içi sindirim görülür.
c) Saprofitler (Ayrıştırıcılar = Çürükçüller): Bazı bakteriler ve bazı mantarlar ölü organik artıkların üzerine sindirim enzimi salgılayarak hücre dışında sindirir. Sonra da hücre dışında oluşan glikoz ve aminoasit gibi monomerleri hücre içine alıp kullanırlar.
