ŞİİRDE KONU VE TEMA

Konu, sanatçının üzerinde durup söz söylediği, işleyip geliştirdiği, metinde ele aldığı bir duygu, bir düşünce, bir olay, bir olgu, bir hayaldir.

TDK Türkçe Sözlük’te *tema’ kelimesi “asıl konu”, “öğretici ve edebi bir eserde işlenen konu, düşünce, görüş” olarak açıklanmaktadır.

Metni meydana getiren bütün birimleri kendi etrafında birleştiren temel duygu, düşünce ve olaya “tema” adı verilir.

Tema sözcüğünün yerine son zamanlarda “izlek” kelimesi de kullanılmaktadır.

. Konu ile temayı karıştırmamak gerekir. Konu, ortaklığı; tema ise özel olanı (farkı) ifade eder. Mesela; “ölüm” bir temadır. Otuz Beş Yaş şiirinde Cahit Sıtkı Tarancı’nın “ karşısındaki korkusu, çaresizliği” ise konudur. Ölüm Mevlana’da bir düğün gecesi yani istenen bir şeydir. Konu şaire özgüdür, bireyseldir. Tema ise her sanatçı tarafından işlenebilir.

2. ŞİİR DİLİ

Şiirde kullanılan dil, günlük dilden tamamıyla farklıdır; şiirde, edebi bir dil kullanılır.

Şiir dili, mecazlı söyleyişlere dayanır; sözcükler, sadece gerçek anlamla sınırlı değildir, yan ve mecaz anlamla zenginleştirilir.

Şiir dili, günlük dilden “imgelere”, “alışılmamış bağdaştırmalara , sapmalara , söz sanatlarına” başvurması yönüyle ayrılır.

İmge

TDK Türkçe Sözlük’te “Zihinde tasarlanan ve gerçekleşmesi özlenen şey, hayal, hülya.” şeklinde açıklanmaktadır.

Duyularla algıladığımız varlıkların, durumların zihnimizdeki görüntülerine, bunların şiire yansımış biçimine “imge” denir.

Edebî dilin uyandırdığı duygusal her türlü etki, her türlü çarpıcı hayal, çağrıştırdığı her türlü yeni anlam imge olarak adlandırılır.

İmge, okuyucunun zihninde soyut tasarımlar uyandırır.

Cemal Süreya’nın “Biliyorsun, ben hangi şehirdeysem / Yalnızlığın başkenti orası” dizelerinde geçen “yalnızlığın başkenti” bir imge örneğidir. “Yalnızlığın başkenti”, “Türkiye’nin başkenti” gibi gerçek ve sıradan anlam taşımaz, mecaz anlamlıdır, zihinde farklı çağrışımlar oluşturur.

Söz Sanatları (Edebî Sanatlar)

Söz sanatları, edebî metinlerin anlam zenginliğine bürünmesine, şaire yeni imkânlar tanınmasına, anlatım ve üslupta zenginliğe, etkili ve vurucu ifadelere, estetik ve özgünlüğe kaynak oluşturan ifadelerdir.