Şiir ve Yorum 9.Sınıf Edebiyat
Her edebî metin anlamlıdır ve anlamlı olan metin, okuyucu için yararlıdır. Bundan dolayı bir metni incelemek ve yorumlamak için öncelikle onun anlamı üzerinde durulmalıdır. İletişim sırasında ileti (mesaj) alıcıda (okuyucu) çeşitli etkiler uyandırır. Bu etkiye anlam denmektedir. Metindeki anlamı da iletişimde kullanılan ögelerin tamamı belirler.
Bir dil birimini çevreleyen, ondan önce veya sonra gelen, birçok durumda söz konusu birimi etkileyen, onun anlamını, değerini belirleyen birim ve birimler bütünü, bağlamı oluşturur. Anlam bir bağlamda oluşmakla birlikte farklı bağlamlarda algılanabilir. Bilimsel ve öğretici metinlerde anlam, iletinin hazırladığı bağlamın koşullarına göre ortaya çıkar. Alıcı okuduğu metni yazıldığı dönemin koşulları içinde değerlendirir. Bilimsel ve öğretici metinler, yoruma açık olmadıklarından bunlarda anlam da tek olur. Şiirlerde ise okuyucunun durumuna göre farklı anlamlar ortaya çıkabilir.
Şiir, yeni anlamlar kazanabilme özelliğine sahiptir. Bu özelliklerine bağlı olarak açık metin olarak adlandırılır. Okuyucu, şiirin bütün imkânlarından yararlanarak yazdığı şiiri çok farklı şekilde anlamlandırabilir. Bu da şiirin her dönemde okunmasını sağlar.
Şiirin okuyucunun kültürüne, anlayışına, zevkine, içinde bulunduğu duruma ve psikolojik hâline göre yeni anlam değerleri kazandığı hiçbir zaman unutulmamalıdır. Okuyucu bu şartlara göre metni anlamlandırır. Yani şiir, okuyucunun içinde bulunduğu duruma göre yeni anlamlar kazanır. Zaten şiirler, bu amaca yönelik yazılır ve yan anlamlar bakımından oldukça zengin olur. Şiirin tek bir anlamı yoktur. Okuyucu metni kendi birikimlerine, özelliklerine, kültürüne, zevkine ve hayal gücüne göre anlamlandırır. İşte bu anlamlandırmaya “yorum” denir.
Şiiri tam anlamıyla yorumlayabilmek, metni yorumlayanın niyetine ve içinde bulunduğu duruma göre değiştiğinden mümkün değildir. Ama güzel bir yorum için önce şiirin yapısal özelliklerini, dil ve üslubunu, temasını belirleyip sonra şiirin yazıldığı dönemin ve şairin zihniyetine bakmamız gerekir. Şiirin ne zaman yazıldığının, onu yazan şairin şiir anlayışının ve zevkinin, özellikle ruh hâlinin bilinmesine gereksinim vardır.