Sıfat-fiiller (Ortaçlar) 10. Sınıf

Fiil kök ya da gövdesinden türeyen ve cümlede çoğunlukla sıfat görevinde kullanılan sözcüklerdir. Sıfat-fiil ekleri, “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, —ecek, —miş” ekleridir. Sıfat-fiiller; geniş, geçmiş ve gelecek zaman anlamı taşırlar.

Aşağıdaki altı çizili sözcükler sıfat-fiildir.

  • Seni seven oğlan neylesin malı.
  • Sen kaçan ürkek bir ceylansın dağda.
  • Kör olası çöpçüler, aşkımızı süpürmüşler.
  • Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç.
  • Koşar adımlarla geliyordu çocuklar.
  • Tanıdık insanlara rastladık d’ günde.
  • Yâr yoluna dökülmedik dilleri neyleyeyim.
  • Görecek günler var daha aldırma gönül aldırma
  • Unutma ki şairleri haykırmayan bir millet,
  • Sevenleri toprak olmuş öksüz çocuk gibidir.
  • Gidecek yerim mi var
  • Diyecek sözüm mü var.
  • Yıkılası dağlar var aramızda
  • Giden gelmiyor acep nedendir?
  • Söylenecek söz kalmadı artık.
  • Gittiğin yağmurla gel.
  • Gitmiş sevgilinin ardından ağıt yak.
  • Unutulmaz bir film izledik.
  • Ben peşine düşmüş bir canavarım.
  • Kaymağı seven mandayı yanında taşır.

Sıfat—fiil olan her sözcük sıfat tamlaması oluşturmaz, bazen adlaşmış sıfat da olabilir.

Sıfat Adlaşmış sıfat
Görünen köy kılavuz istemez.
Ağlamayan çocuğa meme vermezler.
Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar.
Ateş olmayan yerden duman çıkmaz.
Sütle giren huy canla çıkar.
Öfke ile kalkan zararla oturur.
Atına hor bakan, boynuna torba takar.
Gelen, gideni aratır.
Akacak kan damarda durmaz.
Alışmış, kudurmamıştan beterdir.
Bir ağızdan çıkan, bin ağıza yayılır.
Söz söyleyen yoktur, sözüm üstüne.
Beni bu derde salan gelsin.
Kaynayan kazan kapak tutmaz.

Sıfat-fiil ekini alan sözcükler, isim-fiillerde olduğu gibi sıfat-fiil özelliğini yitirip kalıplaşmış isim olabilirler. Dolmuş, çağlayan, açacak, keser, gelecek, geçmiş… Bu sözcüklerin sıfat-fiil olup olmadığı cümledeki anlamlarından anlaşılır.

Sıfat-fiil İsim
Ahmet Ümit, iyi bir yazar sayılır.
Bizi görünce kaçacak delik aradı.
Açacak almak için kırtasiyeye gitti.
Kasabadaki çağlayan çok güzeldi.
Geçmişini yok sayan bizden değildir.
Onu görünce kaçacak delik arıyor.
Sıfat-fiil İsim
Elindeki keseri bize gösterdi.
Artık bekleyecek zaman kalmadı.
Dolmuş dolu olduğu için binmedik.
Kardeşim bana bir açacak verdi.
Mutlaka sevinecek bir şeyler bulurdu.
Herkes kendi geleceğini düşünebilir.

“-mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” eklerinin aynı zamanda kip eki olarak da kullanılabildiğine dikkat edelim. Bu ekler, çekimlenen bir sözcüğe gelmişse ya da yüklem olan bir sözcüğe gelirse genellikle kip eki sayılır.

Sıfat-Fiil Fiil
Geçmiş günler, bir hatıradır şimdi.
Ne insanlar geçmiş bu diyarlardan.
İnsan, insana benzer bence.
Benzer yönlerimiz var bizim.
Sıfat-Fiil Fiil
Tükenmez dertlere düşürdün beni.
Benim dertlerim asla tükenmez.
Arkandan gelecek hep ayak sesim.
Gelecek güzel günlere inanıyorum.

‘-dık” ve “-acak” ekleriyle oluşturulan sıfat-fiiller iyelik eki alabilir.

  • Benim doğduğum köyler de güzeldi.
  • Gideceğimiz son yer orasıdır.
  • Sen de anlat doğduğun köyleri.
  • Gittiğin yağmurla gel.

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 1 YORUM
  1. tuana dedi ki:

    güzel bir konu anlatımdı

Sıfat-fiiller (Ortaçlar) 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Örnekler Konu Anlatımı