Sıfat-fiiller (Ortaçlar) 10. Sınıf
Fiil kök ya da gövdesinden türeyen ve cümlede çoğunlukla sıfat görevinde kullanılan sözcüklerdir. Sıfat-fiil ekleri, “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, —ecek, —miş” ekleridir. Sıfat-fiiller; geniş, geçmiş ve gelecek zaman anlamı taşırlar.
Aşağıdaki altı çizili sözcükler sıfat-fiildir.
- Seni seven oğlan neylesin malı.
- Sen kaçan ürkek bir ceylansın dağda.
- Kör olası çöpçüler, aşkımızı süpürmüşler.
- Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç.
- Koşar adımlarla geliyordu çocuklar.
- Tanıdık insanlara rastladık d’ günde.
- Yâr yoluna dökülmedik dilleri neyleyeyim.
- Görecek günler var daha aldırma gönül aldırma
- Unutma ki şairleri haykırmayan bir millet,
- Sevenleri toprak olmuş öksüz çocuk gibidir.
- Gidecek yerim mi var
- Diyecek sözüm mü var.
- Yıkılası dağlar var aramızda
- Giden gelmiyor acep nedendir?
- Söylenecek söz kalmadı artık.
- Gittiğin yağmurla gel.
- Gitmiş sevgilinin ardından ağıt yak.
- Unutulmaz bir film izledik.
- Ben peşine düşmüş bir canavarım.
- Kaymağı seven mandayı yanında taşır.
Sıfat—fiil olan her sözcük sıfat tamlaması oluşturmaz, bazen adlaşmış sıfat da olabilir.
Sıfat | Adlaşmış sıfat | |
---|---|---|
Görünen köy kılavuz istemez. | ✓ | |
Ağlamayan çocuğa meme vermezler. | ✓ | |
Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar. | ✓ | |
Ateş olmayan yerden duman çıkmaz. | ✓ | |
Sütle giren huy canla çıkar. | ✓ | |
Öfke ile kalkan zararla oturur. | ✓ | |
Atına hor bakan, boynuna torba takar. | ✓ | |
Gelen, gideni aratır. | ✓ | |
Akacak kan damarda durmaz. | ✓ | |
Alışmış, kudurmamıştan beterdir. | ✓ | |
Bir ağızdan çıkan, bin ağıza yayılır. | ✓ | |
Söz söyleyen yoktur, sözüm üstüne. | ✓ | |
Beni bu derde salan gelsin. | ✓ | |
Kaynayan kazan kapak tutmaz. | ✓ |
Sıfat-fiil ekini alan sözcükler, isim-fiillerde olduğu gibi sıfat-fiil özelliğini yitirip kalıplaşmış isim olabilirler. Dolmuş, çağlayan, açacak, keser, gelecek, geçmiş… Bu sözcüklerin sıfat-fiil olup olmadığı cümledeki anlamlarından anlaşılır.
Sıfat-fiil | İsim | |
---|---|---|
Ahmet Ümit, iyi bir yazar sayılır. | ✓ | |
Bizi görünce kaçacak delik aradı. | ✓ | |
Açacak almak için kırtasiyeye gitti. | ✓ | |
Kasabadaki çağlayan çok güzeldi. | ✓ | |
Geçmişini yok sayan bizden değildir. | ✓ | |
Onu görünce kaçacak delik arıyor. | ✓ |
Sıfat-fiil | İsim | |
---|---|---|
Elindeki keseri bize gösterdi. | ✓ | |
Artık bekleyecek zaman kalmadı. | ✓ | |
Dolmuş dolu olduğu için binmedik. | ✓ | |
Kardeşim bana bir açacak verdi. | ✓ | |
Mutlaka sevinecek bir şeyler bulurdu. | ✓ | |
Herkes kendi geleceğini düşünebilir. | ✓ |
“-mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” eklerinin aynı zamanda kip eki olarak da kullanılabildiğine dikkat edelim. Bu ekler, çekimlenen bir sözcüğe gelmişse ya da yüklem olan bir sözcüğe gelirse genellikle kip eki sayılır.
Sıfat-Fiil | Fiil | |
---|---|---|
Geçmiş günler, bir hatıradır şimdi. | ✓ | |
Ne insanlar geçmiş bu diyarlardan. | ✓ | |
İnsan, insana benzer bence. | ✓ | |
Benzer yönlerimiz var bizim. | ✓ |
Sıfat-Fiil | Fiil | |
---|---|---|
Tükenmez dertlere düşürdün beni. | ✓ | |
Benim dertlerim asla tükenmez. | ✓ | |
Arkandan gelecek hep ayak sesim. | ✓ | |
Gelecek güzel günlere inanıyorum. | ✓ |
‘-dık” ve “-acak” ekleriyle oluşturulan sıfat-fiiller iyelik eki alabilir.
- Benim doğduğum köyler de güzeldi.
- Gideceğimiz son yer orasıdır.
- Sen de anlat doğduğun köyleri.
- Gittiğin yağmurla gel.
güzel bir konu anlatımdı