SESİN YANSIMASI
Bir ses kaynağından çıkan ses dalgalarının, bir engele çarptıktan sonra geldiği ortama geri dönmesine sesin yansıması denir. Boş bir odada şiddetli duyulan sesler, odada eşya olduğunda aynı şiddette duyulmaz. Bunun sebebi boş odadaki sesin, daha fazla yansıyarak oda içine geri dönmesidir. Oysa eşya dolu bir odada ses farklı yönlere dağılmaktadır ve bazı eşyalar tarafından ses soğurulmaktadır. Burada ses daha az şiddetli duyulur.
Sesin yansımasında ses dalgalarının çarptığı yüzey çok önemlidir. Pürüzsüz ve sert yüzeylerden yansıyan ses daha şiddetli duyulur, pürüzlü ve boşluklu yüzeyler tarafından ses soğurulur. Evin farklı odalarında konuşarak bu durumu gözlemleyebiliriz. Örneğin banyodaki konuşmalarımızdaki ses şiddeti daima salondaki konuşmalarımızdan daha fazladır. Bunun sebebi banyoda daha az eşya olmasıdır. Ayrıca banyoların duvarları fayansla kaplı olduğundan diğer odaların duvarlarından daha sert ve pürüzsüzdür.
Doğada çeşitli canlılar sesin yansıması olayından yararlanırlar. Örneğin görme duyuları çok gelişmemiş olan yarasalar yönlerini ve avlarının yerini bulmak için sesin yansımasını kullanırlar. Yarasaların çıkardıkları sesler önlerindeki engele çarpar. Böylece yarasalar çıkardıkları sesin yansımasını dinler ve önündeki varlıklar hakkında bilgi edinirler.
Benzer şekilde yunuslar da avlanmak için ses çıkarırlar. Yunusların çıkardıkları ses balık sürülerine çarpar ve yansıyarak tekrar yunuslara gelir. Böylece yunuslar avlanacağı balık sürüsünün yerini bulurlar.
Sesin yansımasının bilim ve teknolojide çok büyük bir önemi vardır. Yarasa ve yunusların sesin yansıma özelliğini kullanmalarından esinlenilerek sonar adı verilen cihazlar üretilmiştir. Sonarlar, suda yayılan ses dalgaları yardımı ile engellerin yerlerini belirlemede kullanılır. Balıkçıların balık sürülerinin yerini ve miktarını tespit etmesinde, okyanus, deniz, göl ve bataklık gibi yerlerin derinliklerinin ve yüzey şekillerinin tespit edilmesinde sonarlar kullanılır.
Radar adı verilen cihazlarda da sesin yansımasından yararlanılır. Uçak ve gemilerde kullanılan bu cihaz çok yüksek titreşimli ses dalgaları yayar.
Ses dalgalarının yansıması prensibinden tıpta da yararlanılmaktadır. Bu prensiple çalışan ultrason cihazları insan vücuduna ses dalgaları gönderir. Gönderilen ses. bilgisayar ekranında anlamlı bir görüntüye dönüşür. Ultrasonda kullanılan ses dalgaları zararsızdır.
Sonar, radar ve ultrason cihazlarının dışında sesin yansıma özelliğinin kullanıldığı başka alanlar da vardır. Örneğin, sesin yansıma özelliği bir borunun çatlak olup olmadığının tespit edilmesinde, gözlük gibi bazı eşyaların dezenfekte edilmesinde, yer altında maden aranmasında, fay hatlarının tespit edilmesinde kullanılır.
AKUSTİK
Gürültü ile mücadele etme yollarından biri akustik uygulamalardır. Bir ortamın akustik özellikleri zayıf ise o ortamda rahatsız edici bir yansıma oluşur. Akustik (ses bilimi) sesin özelliklerini farklı ortamlardaki yayılımını, bulundukları ortamla etkileşimini inceleyen bilim dalıdır. Bina tasarımı yapılmadan önce akustikle ilgilenen bilim insanları ve mühendisler farklı cisimlerin sesle nasıl etkileştiklerini araştırır.
Sinema, tiyatro ve konser salonları ya da cami gibi mekânların tasarım ve inşasında sesin kalitesi akustik bilimi sayesinde artırılır. Ayrıca bu mekânlarda yayılan ve yansıyan seslerin birleştirilerek sesin daha güçlü duyulması sağlanır. Özellikle amfi tiyatrolardaki sahne yüksekliği, oturma basamaklarının şekli ve eğimi, duvarların yüksekliği ve sahne arkasındaki yansıtıcı duvar akustik uygulamalarındandır.
Ses kayıt odaları ve stüdyolar sesin dağınık yansımasını sağlamak için özel maddelerle kaplanır. Bu odalarda ses emici özelliği bulunan akustik süngerler kullanılır.
Tarihî cami ve tiyatrolardaki mimari özellikler teknoloji sayesinde daha da geliştirilmiştir. Akustiği iyi tasarlanmış mekânlarda ses, kulağımızı rahatsız etmeyecek şekilde ve ahenkle ulaşır. Antalya’daki antik Aspendos Tiyatrosu, İstanbul’daki Süleymaniye Camii ve Almanya’nın Dortmund şehrindeki Westfalen (Vestfalın) Stadyumu dünyanın en iyi akustik mimari örneklerindendir.
