SERVET-İ FÛNUN DÖNEMİ TÜRK TİYATROSU

• Servetifûnun döneminde tiyatro alanında önemli bir gelişme olmamıştır. Servetifûnun edebiyatının edebi türlerde en zayıf oldukları alan tiyatrodur. Servetifûnun tiyatrosu Tanzimat tiyatrosunun geçiş dönemi acemiliklerinden kurtulamamıştır.
• Servetifünun sanatçıları tiyatroyla daha çok 1908’den sonra ilgilenmişlerdir. Hüseyin Suat Yalçın, Halit Ziya Uşaklıgil, Mehmet Rauf, Saffeti Ziya, Cenap Şahabettin, Faik Ali Ozansoy ve Ali Ekrem Bolayır tiyatro türünde eser vermiştir. Tiyatro türüyle en çok ilgilenen Servetifûnun sanatçısı Hüseyin Suat Yalçın’dır, adaptasyon ve telif olmak üzere 22 esere imza atmıştır

Servet-i fünun sanatçıları ve tiyatro eserleri şunlardır:

• Cenap Şahabettin (1871 – 1934): Körebe, Yalan, Küçükbeyler (Derse Devam Edelim), Merdud Aile
• Halit Ziya Uşaklıgil (1 8623-1945): Kâbus, Fare, Füruzan
• Mehmet Rauf (1875-1931): Sansar, Pençe, Cidal, Yağmurdan Doluya, Ceriha, İki Kuwet, Diken
• Saffeti Ziya (1875—1929): Haralambos Cankiyadis
• Saffet Nezihi (1871—1939): İzah ve İstizah
• Faik Ali Ozansoy (1876—1950): Payitahtın Kapısında, Nedim ve Lale Devri
• Hüseyin Suat Yalçın (1867—1950): Kirli Çamaşırlar, Ahrette Bir Gün, Deva—yı Aşk, Kayseri Gülleri, Şehbal yahut İstibdatın Son Perdesi, Xamalar…
• Ali Ekrem Bolayır (1867-1937): Baria, Sultan Selim, Engel, Süküt, Mama Dadım Darılır

D) FECRİATİ DÖNEMİ TÜRK TİYATROSU

• 1908 sonrası bu dönem, tiyatro için kısa ve verimsiz dönemdir. Tarihe, sosyal ve siyasî meselelere değinilmemiş, bireyin iç ve dış hayatıyla ilgili konular, aşklar, sapıklıklar ve evlilikteki anlaşmazlıklar üzerinde durulmuştur. Tiyatro eserleri, teknik açıdan başarısızdır.
• Bu dönemin tiyatroyla ilgilenen ve eser veren yazarları Şehabeddin Süleyman, Tahsin Nahit, Müfit Ratip ve Yakup Kadri’dir.

Fecriati sanatçıları şunlardır:

• Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974): Tiyatro eserlerini Fecriati Dönemi’nde yazmıştır. Nirvana’da (1909) sarhoş koca ile karısı arasındaki tartışmalardan içkinin aileyi nasıl çökerttiğini; Veda’da (1909) bir Fransız kadınla evli olan müsrif Ziya’nın, parası bitince karısı tarafından terk edilişi ve intiharını anlatır.
• Şehabeddin Süleyman (1885—1921): Teknik bakımdan zayıf eserler yazmış, genellikle aşk ızdıraplarını işlemiştir. Kanun (1910), Burgu (1910), Çıkmaz Sokak (1911), Yeni İzdivaçlarda (1912), Kırık Mahfaza (1913) sanatçının oyunları arasındadır
• Tahsin Nahit (1857-1919): Fecriati’de tiyatroyla en çok ilgilenen yazarlar arasındadır. Hicranlar (1908), Firar (1910) oyunlarını tek başına; Kösem Sultan (1912), Ben… Başkal (1913) adlı oyunları ise Şehabettin Süleyman ile beraber yazmıştır.
• Müfit Râtip (1887—1917): Tiyatroyla çok ilgilenmesine rağmen genç yaşta öldüğü için fazla eser vermemiştir. Sayfiyede (1908), Zincir (1920), Zeki Çocuk (1921) adlı oyunları yazmıştır.

MİLLî EDEBİYAT DÖNEMİ TÜRK TİYATROSU

• 1908’den sonra tiyatro sahasında başlayan çalışmalar Millî Edebiyat devrinde de devam eder. Tiyatro çalışmalarının daha düzenli hâle getirilmesi için, Özel tiyatroların yanı sıra, resmî tiyatroların da kurulması için teşebbüse geçilmiştir. Bunun için Paris’te Odeon Tiyatrosu müdürü Pierre Antoine (Piyer Antuan) 1914 yılında İstanbul’a davet edilir. Aynı yıl “Darülbedayi—i Osmanî” adı ile Türkiye’de ilk kez resmî şehir tiyatrosu kurulur.
• Millî Edebiyat Dönemi’nde romancı, hikâyeci, şair olarak ün yapan sanatçılar tiyatro eserleri de yazmışlardır.
  Osmanlı Komedi Kumpanyası, Vatan Tiyatrosu Kumpanyası, Milli Osmanlı ram Tiyatrosu gibi tiyatro toplulukları oluşturulmuştur.
• Sahne, Musavver Tiyatro, Temaşa, Tiyatro ve Temaşa gibi tiyatro dergileri çıkarılmıştır.
• Bir yandan dönemin ruhunu yansıtan tiyatro eserleri yazılırken bir yandan da tiyatro ile ilgili teorik yazılar, oyunları değerlendiren eleştiri yazıları ortaya konmuştur.
• Millî Edebiyat Dönemi Türk tiyatrosu profesyonel nitelik taşımaz. Yetişmiş oyuncu eksikliği, oyunların sahneleneceği binaların olmaması, devlet ve belediyelerin maddi destek yetersizliği, halkın tiyatro kültüründen uzak olması bunun sebepleri arasındadır. 1911 – 1923 yılları arasında 218 tiyatro eseri sahnelenmiştir.
• İbnürrefik Ahmet Nuri (Sekizinci) ve Musahib-zade Celâl Millî Edebiyat Dönemi’nde tiyatro yazarlığını bir uğraş olarak alıp bunu Cumhuriyet döneminde de sürdüren iki yazardır.

Millî Edebiyat Dönemi Türk tiyatrosunda aşağıdaki konular ele alınmıştır:

• II. Abdülhamid ve yönetiminin eleştirilmesi
• Hürriyetin övülmesi ve Meşrutiyet’ten beklentiler
• Savaşların yarattığı ortam
• Osmanlıcılık, Türkçülük, İslamcılık gibi çeşitli düşüncelerin propagandası
• Aile hayatının genel görünümü
• Ahlaki yozlaşma ve evlilik