Sembolizm (Simgecilik)

19. yüzyılın son çeyreğinde Batı şiirinde etkili olan edebiyat akımıdır

Bir şiir akımı olan sembolizm, yer yer tiyatro ve romanda etkili olmuştur.

“Dekadanlar” (dekadan: soysuzlaşmış, züppe, düşük) adıyla bilinen grubun sembolizmin oluşmasında etkisi vardır.

“Sembolizm” adı 1886’da akımın bildirisini hazırlayan Jean Moreas tarafından konmuştur.

Sembol, görünür bir şeyin görünür işaretidir. Sembol, kendisinden başka bir şeyi muhakeme, çağrışım, alışkanlık veya tesadüfen temsil eden veya akla getiren bir şeydir.

Natüralizm ve realizme ve onların şiirdeki yansıması olan parnasizme karşı çıkmış bir akımdır.

Sembolizmin doğuşunu hazırlayan faktörlerin başında, Rönesans ve Reform hareketleriyle başlayıp gittikçe güçlenen ve Aydınlanma Çağı’ndan sonra sanat yaşamında baskın hâle pozitivizm, determinizm ve materyalizme karşı oluşan tepkiler gelir.

Sembolizmin oluşmasında etkili olan anlayışlar:

a. Kant’ın “yaratıcı hayal gücü” felsefesi

b. “Acı bütün bir hayatın temelidir” diyen Schopenhauer’in kötümser düşünceleri

c. Henri” Bergson’un pozitivist felsefeye karşı geliştirdiği spiritüalist (ruhçu) felsefesi

d. Alman müzisyen Richard Wagner’in materyalist dünya görü üne karşı ileri sürdüğü mistik dünya görüşü

Özellikleri

“Sanat sanat içindir” anlayışı benimsenmiştir.

Realizm, natüralizm ve parnasizmin dış gerçekliği nesnel bir biçimde yansıtma anlayışına karşı iç gerçekliği yansıtmayı amaçlamışlardır.

Sembolist şiirler, anlam bakımdan oldukça kapalıdır. Klasisizm ve parnasizmdeki anlam açıklığı yerine kapalı, güç anlaşılan, her okuyanın kendisine göre yorumlayabildiği bir anlayış vardır.

Sembolist şiirde “musiki” endişesi vardır. Şiirdeki musiki dilin olanaklarıyla sınırlı olan bir musikidir. Sembolist sanatçılar; klasik nazım biçimi, nazım birimi, dize yapısı, ölçü ve uyak anlayışının dışına çıkarak kendi anlayışlarına göre davranmışlardır. Böylece sembolist şiirde “serbest şiir” anlayışı ortaya çıkmıştır.

Sembolist şiir bireyseldir. Sembolistlerin günlük yaşam ve toplumsal sorunlarla bir ilgisi yoktur.

Sembolist şiirde “lirizm” hâkimdir. Lirizm, büyük ölçüde melankoli, hüzün ve karamsarlık atmosferi içinde ortaya çıkar.

İmgeye, mecazlara ve sembollere dayalı bir anlatım benimsenmiştir. İstiare, teşbihibeliğ, benzetme, mecaz gibi sanatlar sıkça kullanılmıştır. Sararmış yapraklar, gün batımları, durgun göller gibi niteleyici sözcükler sıkça kullanılmıştır.

Temsilcileri:

Batı Edebiyatında: Edgar Allen Poe, Charles Baudelaire, Stephane Mallerme, Paul Verlaine, Paul Valery, Arthur Rimbaud, Emile Verhaeren, Maurice Maeterlinck, Jean Moreas

Sembolizm etkilenen Türk sanatçılar: Cenap Şahabettin, Ahmet Haşim, Ahmet Muhip Dıranas, Cahit Sıtkı Tarancı,
Ahmet Hamdi Tanpınar, Necip Fazıl Kısakürek vardır.